Osiem tysięcy praojców

Osiem tysięcy praojców
            i tyleż pramatek mam.
Zapadły się ich mogiły
            i nie ma ich kości...
Ale znajduję coś w sobie
            - ich własne de-en-a.
Poznam je, przy nim uklęknę
            w synowskiej miłości!

A-L74, R1a-YP380 i mt-H14a

Pochodzenie Europy - 2

Ludność epoki lodowcowej,
Praindoeuropejczycy, Europejczycy,
Słowianie, Polacy - 2

HOME-TROPIE

Ostatnia aktualizacja
tej strony

29 maj 17

†

Strony genealogii genetycznej na naszej witrynie

1. Genealogia Y-DNA, mtDNA i autosomów DNA. Jak zbadać swoje DNA?

2. Haplogrupy R1i R1b euroazjatyckie i indoeuropejskie

3. Mitochondrialne mtDNA

4. Y-Adam, praojciec wszystkich współczesnych ludzi

5. Geograficzna i etniczna kolebka współczesnych ludzi

5. Fundusz Rozwoju Rodu A00 w Kamerunie [ 1 ] [ 2 ] [ 3 ]

6. Pochodzenie ludności Europy, Praindoeuropejczyków, Slowian i Polaków

7. Indoeuropejska geneza Scytów, Tocharów, indo-irańskich Ariów, Anatolijczyków i Ormian)

8. Zindoeuropeizowane rody Y-DNA, pierwotnie nieindoeuropejskie
9. Praindoeuropejska geneza Słowian

10. Polacy, skąd i kim jesteście? Biologiczne i kulturowe korzenie Polaków

11. Pochodzenie ludności w dorzeczu Dunajca i jego regionie
12. Inne wybrane regiony

13. "Stara Karpacka" gałąź rodu R1a: YP343
14. "Polskie Mykeny nad Dunajcem" - kultura Otomani-Füzesabony

15. Kreacjonizm ewolucjonistyczny

Osiem tysięcy praojców
i tyleż pramatek mam.

Zapadły się ich mogiły
i nie ma ich kości...

Ale znajduję coś w sobie
- ich własne de-en-a.

Poznam je,
przy nim uklęknę
w synowskiej miłości!

.........

Mój pogląd na świat:
Kreacjonizm
ewolucjonistyczny

The evolutionistic
creationism

Moje SNP
od Y-Adama - L74
od ojca:
R1a-Z280...YP380
od matki - H14a

Redakcja strony 01.05.2014; częściowa aktualizacja 13.07.2016.
Uwaga, ze względu na dość często napływające wyniki badań
archeologicznych i genetycznych, niniejsza strona
nie jest ostatecznie uporządkowana.

Praindoeuropejczycy c.d.
Język - archeologia - genealogia genetyczna - dyskusja

(strona archiwalna)

Językowa i genetyczna wspólnota indo-europejska

         Już blisko 250 lat temu uczeni stwierdzili istnienie jakiegoś podobieństwa i pokrewieństwa między językami Europy a językami Indii, a potem także Iranu, Pakistany i kilku tamtejszych krajów sąsiednich. Od tego czasu naukowcy pytają, czy i gdzie istniała jakaś ich mała praojczyzna, gdzie mogły powstać wspólne innowacje językowe i na jakich zasadach po rozpadzie pierwotnego języka praindoeuropejskiego powstały dialekty, już jako odrębne języki indoeuropejskie (grupy kentumowej i satemowej) i rozprzestrzeniły się na odległych sobie kontynentach: indyjskim i europejskim. Innymi słowy: jakie populacje przeniosły je z Europy na Wyżynę Irańską i Półwysep Indyjski lub - odwrotnie - stamtąd do Europy? Czy jest jakiś specjalny znak rozpoznawczy tej ludzkiej grupy, która by znalazła się po obydwu stronach: indo-irańskiej i europejskiej? Gdzie i kiedy ta praindoeuropejska grupa żyła i rozwijała się?
         Niezmiernie wielką pomocą w rozwiązaniu tych pytań okazały się badania genealogii genetycznej i genetyki populacyjnej.
         Dzięki genetyce, zwłaszcza genealogii Y-DNA już raczej wiemy, że tą ojczyzną, gdzie formowały się praindeoeuroejskie języki nie był jakiś geograficzny region, lecz migrujący w czasie od około 20.000 a.c. (przed Chr.) do około 6000 lat a.C. ze środkowo-wschodniej Azji do Środkowej Europy genetyczny ród R1a. Dzięki kolejnym, europejskim migracjom gałęzi tego rodu, uległy iondoeuropeizacji i bratni, zasadniczo zachodnioeuropejski ród R1b oraz staroeuropejskie rody I1 i I2, rozproszone prawie po całej Europie, zwłaszcza północnej, już w okresie polodowcowym, t.j. od około 12.000 lat a.C.
         Rozwój rodu (genetycznej haplogrupy) R1a ilustruje poniższa tablica i drzewo genealogiczne Rodów R1a i (skrótowo) R1b
         Słowianie, Prasłowianie, Praindoeuropejczycy. Slavs, Proto-Slavs, Proto-Indo-Europeans

Ekstrakt Aktualizacja ekstraktu: 10.07.2015

Słowianie, Prasłowianie, Praindoeuropejczycy i ich pierwotna ojczyzna

Podstawowe informacje genetyczne.
      Ludzki chromosom to mikroskopijnie cienka dwuniciowa struktura, złożona z białek i kwasu nukleinowego (DNA). Skręcona jest w kształcie śrubowatej helisy, o długości około 2 m, a grubości około 3 nm (nanometry; trzy milionowe milimetra). Powielone miliardy razy chromosomy są odpowiednio pojedynczo spakowane i ukryte w jądrach ludzkich komórek. Najmniejszą cząstką chromosomu jest umownie nukleotyd; złożony jest on z grupy cukrowej czyli węglowej, grupy fosforanowej oraz zasady azotowej. Ponieważ zasady te mogą wystąpić w czterech formach (adenina, guanina, cytozyna lub tymina), dlatego rozróżnia się cztery rodzaje nukleotydów, oznaczonych literami A, G, C i T. Są to jakby cztery litery alfabetu genetycznego i całej olbrzymiej księgi informacji genetycznych o człowieku. W tej bowiem około dwumetrowej nici chromosomu znajduje się aż około 3 miliardy par zasad, czyli 6 miliardów nukleotydów, owych liter księgi genetycznej. Zespoły setek lub tysięcy nukleotydów, kodujące oddzielne informacje, nazywamy genami.
         Poszczególne nukleotydy, litery księgi genetycznej, mogą bardzo rzadko, bo każdy z nich raz na około miliard lat, mutować, czyli wymieniać się między sobą, dopisywać się lub ginąć. Oznaczamy je skrótem SNP (single nucleotide polimorphism, w skrócie: snip). Te mutacje (SNP, czyli snipy) są trwałe i dziedziczone przez potomków, przekazując nam w ten sposób biologiczne i historyczne informacje o naszych przodkach. Jeżeli obliczamy, że nasz najbliższy wspólny ojciec wszystkich współczesnych ludzi żył około 250.000 lat temu, to w każdej linii genealogicznej od Y-Adama do dziś powstało (i w każdym dzisiejszym człowieku przechowuje się) około 24.000 mutacji (SNP). Oznacza to, że nowy SNP powstaje w nas co około 10 lat.
         Na liniach poniżej naszych wspólnych przodków, Y-Adama i mt-Ewy, powstają SNP-y w trzech rejonach chromosomu i dochodzą one do nas jakby trzema rodzajami ścieżek:
1) mutacje w genach mitochondrialnych (mtDNA) powstają i dochodzą do nas w linii prostej od pierwszej wspólnej matki, mitochondrialnej Ewy (mt-Ewa)
2) mutacje, do których dochodzi w nierekombinujących regionach ojcowskiego Y-DNA, powstają i dochodzą do nas też w liniach prostych od pierwszego wspólnego ojca, Y-chromosomalnego Adama (Y-Adam). Pozwalają one ustalić drzewo genealogiczne jednostki, rodziny, a także pierwotnych rodów ludzkich, począwszy od pierwszych wspólnych rodziców,
3) inne wreszcie mutacje powstają w pozostałych, czyli autosomalnych genach (aDNA) i poprzez związki rodzicielskie (seksualne), a więc dochodzą do nas w liniach bocznych. Wskazują one na szerokie populacje ludzkie, wśród który żyli nasi ojcowie lub matki; są więc szczególnym przedmiotem zainteresowania genetyki populacyjnej.
         Cała ludzkość, jako potomkowie Y-Adama i mt-Ewy, została przez genetyków "podzielna" na dwadzieścia wielkich gałęzi rodowych/genetycznych, oznaczonych kolejnymi dużymi literami alfabetu, przy czym najmłodszej, a zarazem największej z nich, przypisano literę R. Z niej podgałąź R1a okazała się wspólną dla większości ludów słowiańskiej i indo-irańskich Ariów, czyli dosłownie Praindoeuropejczyków. Towarzyszy jej, pochodząca od tego samego wspólnego przodka R1, także gałąź R1b, ale jak dotąd, pierwotny jej związek ze wspólnym językiem praindoeuropejskim i ojczyzną Praindoeuropejczyków nie został w nauce definitywnie ustalony.

Poniżej na stronie przedstawiono wyniki rozmaitych analiz i badań językoznawczych, genetycznych i archeologicznych
wielu autorów i zespołów naukowych, które sugerują lokalizację końcowego etapu rozwoju ojczyzny
Indoeuropejczyków, a później Prasłowian i Słowian, w okolicach ziem dzisiejszej Polski.

I.
Opis języków indoeuropejskich - IE

Odkryte w 1786 r. przez W. Jonesa wyraźne podobieństwo większości języków europejskich i głównych języków w Iranie i na Półwyspie Indyjskim skłoniło językoznawców do uznania ich pokrewieństwa i nadania im nazwy "języki indoeuropejskie" (nawiasem mówiąc bardziej logiczna i poprawna powinna być pisownia rozdzielna: języki indo-europejskie). Te związki językowe są świadectwem istnienia u ich podłoża jednego języka, wytworzonego i używanego przez jedną wspólnotę ludzką, żyjącą w zwartej grupie na stosunkowo niewielkim obszarze. Językowi temu nadano nazwę "praindoeuropejski", a twórców i użytkowników tego języka, czyli współnotę praindoeuropejską nazwano "Praindoeuropejczykami" (pisownia w różnych krajach jest odmienna) - w skrócie: PIE.

Według dość powszechnie przyjętego w klasycznym językoznawstwie poglądu prawidło ewolucji języków, czyli glottochronologia, miałoby wskazywać na trzecie tysiąclecie przed Chr. jako na czas istnienia jeszcze jednego i w miarę niepodzielonego języka praindoeuropejskiego oraz jakiejś populacji Praindoeuropejczyków.

Gdyby chodziło o ojczyznę języka i wspólnoty praindoeuropejskiej to analiza najstarszego słownictwa, wspólnego dla wszystkich języków indoeuropejskich, miałaby wskazywać na stepy Europy Środkowej i południowej Ukrainy lub Rosji (choć nie brak uczonych wskazujących na Azję Środkową, Anatolię w Azji Mniejszej lub na Bałkany). Podział języka praindoeuropejskiego na znane nam dziś języki od krańców Europy po Półwysep Indyjski nastąpił na skutek rozprzestrzeniania się i migracji ludności oraz dokonywanych innowacji językowych w małych grupach, od siebie oddalonych oraz narażonych na kontakty (konwergencję) z zupełnie obcymi językami.

Cecha pierwotnego języka praindoeuropejskiego jest nadal dyskutowana, podobnie jak sam proces tzw. satemizacji i kentumizacji.

1. Według jednych (Kluge, Reichert Sommerfelt, Kuryłowicz) w pierwotnym PIE istniały spółgłoski welarne i welarne spalatalizowane (zmiękczone k', g', gh') - stan więc jakby przedsatemowy. Po rozpadzie wspólnoty w jednej jej części doszło do spirantyzacji owych spółgłosek welarnych palatalnych, czyli przeszły one w spółgłoski szczelinowe typu ś, sz, s. Na skutek tego np. słowo k'entum przybrało brzmienie satem (j. awestyjski) lub sto (j. słowiańskie) i stąd nazwa tej grupy języków: satemowa. W drugiej części spółgłoski welarne spalatalizowane utraciły miękkość. Na skutek tego np. słowo k'entum 'sto' przyjęło brzmienie kentum 'sto' i stąd nazwa tej grupy języków: kentumowa.

         2. Według drugich (Meillet, Hirt, Georgiev) w pierwotnym języku PIE był szereg spółgłosek welarnych (tylnojęzykowe k, g, gh) i welarnych labializowanych (wypowiadanych z ułożeniem warg ku "u") - stan więc kentumowy, którego potwierdzeniem może być wczesna migracja kentumowego języka tocharskiego. Po rozpadzie wspólnoty w jednej części utrzymał się podział spółgłosek na welarne i labio-welarne; inne przemiany nie mają tu cech innowacji wspólnych. W drugiej części musiało dojść najpierw do palatalizacji pewnej części welarnych, a następnie do ich spirantyzacji, czyli satemizacji.
         Proces satemizacji czy kentumizacji nie przechodził oczywiście bez zakłóceń z zewnątrz, zwłaszcza wewnętrznych niekonsekwencji w niektórych podgrupach, co dziś stwarza lingwistom ogromnie dużo kłopotów.
         (Podstawowe informacje zob. Języki indoeuropejskie, t. 1 i 2, pod red. L. Bednarczuka, Warszawa 1986 oraz K. Polański [red]Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, 1995).

Do niedawna uważano, że do językowej innowacji w postaci satemizacji doszło w centrum pierwotnego terytorium językowego; a ta innowacja nie dotarła do pozostającej w postaci kentumowej peryferii.

Jednak teraz językoznawstwo ma już doskonalsze narzędzie, umożliwiające dokładniejsze ustalenie warunków i okoliczności powstania wspólnoty języków indoeuropejskich oraz fundamentu podziału. Tym narzędziem jest genealogia Y-DNA. Ona bowiem wskazuje na istnienie konkretnej, biologicznej i pierwotnej wspólnoty praindoeuropejskiej w postaci populacji haplogrupy R1. Obecnie łatwo dostrzec, że językami kentumowymi wyróżniają się przede wszystkim populacje haplogrupy R1b (celtyckie, romańskie i germańskie).

Natomiast językami satemowymi wyróżniają się przede wszystkim populacje haplogrupy R1a (słowiańskie i indoirańskie). Śladem tego, że odmiana kentumowa była wcześniejszą przed satemową formą języka praindoeuropejskiego jest np. kentumowa postać starożytnego języka tocharskiego w Zachodnich Chinach. Badania genetyczne Li et al. 2010 archeologicznych szczątków siedmiu mężczyzn w Xiaohe (Xinjiang), identyfikowanych, choć niepewnie, z Tocharami, wykazały obecność tylko haplogrupy R1a1a1.

Można więc wnioskować, że do pierwotnego podziału języka w formie proto-praindoeuropejskiej na dwie podstawowe grupy doszło dopiero wtedy, gdy synowskie haplogrupy R1a i R1b rozeszły się demograficznie i terytorialnie. Ten podział populacji musiał nastąpić wnet po podziale haplogrupy R1 i powstaniu haplogrup R1a i R1b, około 10.000 lat przed Chr., skoro nie doszło do znacznego zmieszania się populacji co do Y-DNA. Ważny etap rozwoju językowej rodziny praindoeuropejskiej trzeba widzieć w Europie środkowej, około 2.500 lat przed Chr., po ponownym spotkaniu praindoeuropejskiej populacji R1a z grupami R1b, rozwijającymi się zapewne w kulturach unietyckiej i pucharów dzwonowatych.

Określenie więc "Indoeuropejczycy"(a raczej bardziej logicznie i ortograficznie w rozdzielnej pisowni: "Indo-Europejczycy", jak ang. "Indo-Europeans"), wskazujące dotąd tylko na geograficzną rozległość pokrewnych języków i ich użytkowników, jest teraz uzasadnione także pierwotną jednością ich języka i wspólnym pochodzeniem biologicznym jego twórców.

DZISIAJ zdecydowana większość użytkowników języków indoeuropejskich odznacza się mutacją Y-DNA M173, stanowiącą haplogrupę R1, oraz jej bliskich potomków. Jeden z nich, z mutacją M420 stanowi haplogrupę R1a, a drugi, z mutacją M343, stanowi haplogrupę R1b.

Choć te dwie ostatnie haplogrupy Y-DNA, które można nazwać patriarchalnymi (ojcowskimi) rodami, powstały i rozeszły się bardzo dawno, bo może nawet około 10 tysięcy lat przed Chr. i potem raczej rzadko się do siebie zbliżały, gdyż zasadniczo nie zmieszały sie ze sobą, to jednak w swoich głównych populacjach zachowały, jakby wbrew wróżbom glottochronologii, jakieś pokrewieństwo językowe, które można by nazwać językową wspólnotą proto-indoeuropejską.

Rozumna i zgodna z Ockhama zasadą oszczędności jest przestroga, by źródeł dzisiejszych języków indoeuropejskich szukać raczej u ich bliższych i dalszych, aż do najdalszych przodków, którzy tworzyli i przekazywali potomnym swoje języki, a tylko dla pojedynczych i mniejszościowych odchyleń i odrębności, jak Baskowie czy Etruskowie, szukać innych przyczyn i okoliczności.

Ponowne, ale już większe zbliżenie się owych dwóch gałęzi nastąpiło dopiero w Europie, prawdopodobnie na terenie przyszłej polskiej ziemi, o czym będzie tu mowa.

Interesujące jest, że język siostrzanej względem R1 haplogrupy R2 w południowych Indiach, drawidyjski, został uznany za pokrewny językom indoeuropejskim w ramach tzw. grupy języków nostratyckich jeszcze wtedy, gdy nie znano powiązań genetycznych. Bardziej dogłębne badania porównawcze prajęzyków ludności haplogrupy R2 (w Azji Centralnej i w Indiach) mogłyby okazać sie pożyteczne w tej kwestii.

W każdym razie wraz z wczesnym oddaleniem się od siebie tych dwóch populacji, dryfowały także i ich języki, różnicując się wolniej wśród grupy wschodnioeuropejskiej R1a, a bardziej intensywnie wśród zachodnioeuropejskiej grupy R1b, co było uzależnione zwłaszcza od bardzo zróżnicowanych warunków życia i zapewne dłuższego przebywania wśród ludów turkijskich.

* * * * *

Zestawienie starożytnych Y-DNA rodu R1a, które dają nam wskazówkę na europejską ojczyznę rodu PIE
1. W Europie - ancientY-DNA grupy resztkowe spod R1a1 i R1a1a oraz wielka rodzina R1a1a1-M417, PIE
http://s27.postimg.org/z29u09qxv/R1a_Europe_dates.png
2. W Azji zidentyfikowano ancientY-DNA z mutacją synowską Z93 względem europejskich M417 i Z465
Oczekuje się archeologicznych znalezisk Y-DNA R1a-M420 i mutacji synowskich.
http://s23.postimg.org/nen0yig57/R1a_Asia_dates.png
3. Dla orientacji - dzisiejsze rozprzestrzenienie się i zagęszczenie rodu R1a
http://s11.postimg.org/8lih8edcj/1177epk.png

* * * * *

Powstały już tysiące prac naukowych, mających na celu rozwikłanie istotnej dla historii Europy i świata zagadki - źródła indoeuropejskiej wspólnoty językowej i pierwotnej jej ojczyzny. Obecnie takie prace nadal powstają.
Niedawno ukazała się głośna publikacja znawcy kultur praindoeuropejskich w Europie: Dawid W. Anthony, The Horse the Weel and Language. How bronze-age riders from the Eurasian steppes shaped the modern world, Oxford 2007. Z dostarczonego przez autora opisu i datowania kultur archeologicznych oraz korzystając z danych genealogii Y-DNA, można by naszkicować pewien mechanizm powstania i geograficzną przestrzeń języków praindoeuropejskich, ale niestety - raczej inną, niż ta, proponowana przez D.Anthony i prowizorycznie już akceptowana przez wielu uczonych.

Haak et al. 2015, Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe
http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature14317.html

Badania Allentoft i zesp. 2015

Chyba ostateczne rozwiązanie zagadki

pochodzenia genetycznego rodu i ojczyzny Praindopeuropejczyków i Slowian.

          Wielu poszukiwaczy prawdy o ojczyźnie i genetycznym rodzie Praindoeuropejczyków, którzy dali początek olbrzymiej w świecie indoeuropejskiej rodzinie językowej, zaskoczyło rychłe nadejście kolejnego, po odnotowanych tu niżej badaniach archeogenetycznych, prezentującego tym razem wyniki chyba stanowiące rozwiązanie problemu kolebki Praindoeuropejczyków. Mianowicie M. Allentoft z instytutu archeogenetycznego w Kopenhadze i jego wielki międzynarodowy zespół naukowców, jakby kontynuując prace Haak i zesp. 2015 (zob. niżej) opublikowali 10.06.2015 wyniki badań 101 archeologicznych próbek z wczesnej, środkowej i później epoki brązu oraz wczesnej epoki żelaza: Population Genomics of Bronze Age Eurasia.
         Istotne jest to, że wśród przebadanych 101 próbek archeologicznego DNA znaleziono siedem próbek Y-DNA z kultury ceramiki sznurowej z Europy Środkowej Północnej oraz pięć z kultury jamowej z rejonu Wołga-Ural.
         Patrzymy na poniższy diagram.
         Kolorami wyróżniono haplogrupy Y-DNA, które zostały rozpoznane w próbkach poszczególnych kultur archeologicznych, wyrażonych procentowo w poszczególnych paskach:

         Objaśnienie pasków na diagramie
Total: zsumowanie wszystkich haplogrup Y-DNA

irRus: epoka żelaza, pd. Rosja.
irArm: epoka żelaza, Armenia
irAltai: epoka żelaza, rejon Ałtaju, pd. Syberia
baAfGo: epoka brązu Afontowa Gora, pd. Syberia
baKarasuk: epoka brązu, kultura Karasuk, pd. Syberia
baMezh: epoka brązu, kultura Meżowska, pd. Syberia
baAndrov: epoka brązu, kultura andronowska, pd. Ural i Kazachstan
baSin: epoka brązu, kultura Sintaszta, pd.-wsch. Ural
baStq: epoka brązu, Stalingrad Qua, pd. Rosja
baYam: epoka brązu, kultura jamowa, Wołga-Ural
baArm: epoka brązu, Armenia
baSca: epoka brązu, pd. Skandynawia
baCw: epoka brązu, kultura ceramiki sznurowej, śr. Europa
baBb: epoka brązu, kultura pucharów dzwon., zach. Europa
baHu: epoka.brązu, Węgry
baRem: epoka brązu, kultura Remedello, pn. Włochy

         Chociaż, zgodnie z najnowszą tradycją w nauce, najwięcej spodziewano się po archeologicznej kulturze jamowej (baYamna), że spełni ona wymogi bycia kolebką praindoeuropeizmu, to jednak okazało się, że w jej pięciu próbkach znaleziono jedną z przedindoeuropejskiej haplogrupy I2a (kol. ciemnoczerwony), a cztery - z R1b (kolor ciemnobrązowy) - podobnie jak w poprzednim badaniach Haak 2015, w których wszystkie dziesięć próbek z kultury jamowej okazały się z haplogrupy R1b. Ten fakt rzekomo upoważnił zespól Haaka, by areał kultury jamowej uznać za kolebkę praindoeuropeizmu. Nie znaleziono natomiast w tej kulturze, jak i poprzednio, ani jednej próbki właściwego praindoeuropejskiego rodu R1a, który - jako jedyny - łączy obydwa odległe rejony języka indoeuropejskiego: Europę i indo-irańskich Ariów w południowej Azji.
         Patrzymy teraz na pasek Kultury Ceramiki Sznurowej (baCw =CWC=CordedWareCulture). Podobnie jak we wszystkich poprzednich badaniach Y-DNA w CWC (Haak 2015, Haak 2008 i Czekunowa 2014) rozpoznano tylko haplogrupę R1a, tak i teraz, wśród siedmiu próbek z areału CWC od Estonii przez Wielkopolskę do Bawarii i południowej Skandynawii, pięć (kol.jasnobrązowy) wykazały haplogrupę R1a, jedna (kol.żółty) została niepewnie rozpoznana jako R1(R1a?), a tylko jedna (kol.ciemnobrązowy) jako R1b (z niżowego areału kultury grobów jednostkowych, Obłaczkowo).

Co więcej, genomy sąsiadującej z jamową kultury Sintaszta (Arkaim) i Andronowo w badaniach dystansu genetycznego okazały się najbliższe genomom z środkowoeuropejskiej kultury ceramiki sznurowej. W Sintaszta obydwie próbki wykazały mutację Z93, a wyróżnia ona migrantów z Europy do kultur stepowych w Azji oraz indo-irańskich Ariów; uwidacznia to kolor jasnobrązowy na powyższym diagramie. To odkrycia ma ogromne znaczenie historyczne, związane z genezą języków indoeuropejskich.
Tu trzeba dodać, że komentatorzy publikacji Allentofta (np. Davidski i Krefter z Eurogenes) zauważyli, iż ta jedna, znaleziona w kulturze ceramiki sznurowej w Polsce próbka z haplogrupą R1b i z mutacją L23, może być, poprzez kolejne mutacje (L51 i L151), ojcowską dla całego zachodnioeuropejskiego rodu R1b z mutacjami U106 (głownie niemiecką i skandynawską) i P312 (głównie celtycką). Ta ludność posługuje się głownie językami IE kentumowymi. Jeśli więc w rejonie Wielkopolski, w którym rozgraniczają się dwie flanki kultury ceramiki sznurowej: jedna, jakby centralna (KCSz) i druga, północno-zachodnia, zwana kulturą grobów jednostkowych (KGJ; zob. J.Czebreszuk 2001), znajdujemy na niewielkiej przestrzeni (pod Poznaniem) wyróżniki obydwu IE grup językowych: satemowej hg R1a (Łęki Małe) i kentumowej hg R1b (Obłaczkowo), to w tej części Polski (Kujawy-Wielkopolska) możemy zakładać istnienie owej małej ojczyzny praindoeuropeizmu, czyli grupy etnicznej PIE w sensie językowym i biologicznym zarazem (nie spełnia tych warunków areał kultury jamowej pod Uralem, gdzie zapewne od początku przebywania tam rodu R1b dominują języki grupy turkijskiej i któremu, chyba bez uzasadnienia, przypisano massive migration from the steppe z praindoeuropejskim językiem na Zachód (Haak 2015).

Potwierdzeniem powyższych wyników jest zaprezentowana niżej genetyczna mapa odległości (PCA) autosomalnego DNA między poszczególnymi kulturami epoki brązu, a także w ich stosunku do ludności dzisiejszej Europy i Azji.

Aktualna (VII 2015) mapa rodu R1a w starożytnych grobach w Europie (w latach BP):

http://s4.postimg.org/lfkhruvn1/Datowanie_R1a.png

.............................................................................................................................
Z badań zespołu Allentoft et al. 2015 i innych grup
Niżej (dwa pliki jpg) - z powiększonego 12 krotnie obrazu mały wycinek mapy genetycznych odległości (PCA)
w autosomalnym DNA między ludnością kultur epoki brązu, a także między nimi a ludnością dzisiejszych krajów.

(Dla polepszenia czytelności można kliknąć w obydwie części obrazu, aby powiększyć).

Na ilustracji widzimy w skrócie nazwy dzisiejszych krajów, podane pismem koloru szarego. Zauważamy koncentrację DNA w rejonie kultury ceramiki sznurowej (r98 i r174) i polskiej unietyckiej (r150, kol. fioletowy) oraz Sintaszta i Andronowo (r395 i r505, kolor niebieski) w III tysiącleciu przed Chr. Widać ich bliskość do ludności dzisiejszej Polski i Chorwacji, oraz Węgier, Czech i Bułgarii (kolor szary). Widocznie noszą biologiczne dziedzictwo kultury ceramiki sznurowej i pokrewnych w Europie Środkowej (o polskim pochodzenie Chorwatów: http://www.doctrina.uph.edu.pl/doctrina%202013/1_doc_arkita.pdf ). Zauważamy także stosunkowo duży dystans do DNA kultury jamowej (Wołga-Ural, r552) i jej najbliższej krewnej - kultury Afanasjewo w południowej Syberii.

Inna forma prezentacji tego samego zjawiska
bliskości aDNA kultur Ceramiki Sznurowej, Unietyce i Sintaszta oraz dalekiej odleglości k. Jamowej i afansjewo

Jeszcze z innego programu ilustracja odległości PCA (otwórz) wybranych przedstawicieli starożytnych kultur archeologicznych
(101 gnomów od Allentoft et al. 2015). W kolumnie pierwszej - segmenty aDNA wybranych przedstawicieli kultur archeologicznych
z pracy Allentofta. W kolumnie drugiej uśrednione segmenty aDNA innych kultur (także ustalonych wirtualnie) od mezolitu
do epoki żelaza różnych regionów Europy i Azji dla porównania odległości. genetycznych.

Można mieć teraz nadzieję, że kolejne, podobne badania archeogenetyczne ubogacą te wyniki, a nadto wskażą wcześniejszy etap życia rodu R1a, który wstępnie dostrzegam w kulturze amfor kulistych (związanej z Kujawami) i w kulturze janisławickiej (na przestrzeni od środkowego Dniepru na wschodzie do Kujaw na zachodzie). Sygnałem dla tej nadziei jest przybycie na Kujawy tak zwanych wkładek typu "Dęby" na początku VI tysiąclecia przed Chr. (L.Domańska 1990) oraz dwa sygnały obecności w bliskich Polsce rejonach gałęzi R1a z wczesną mutacją M459, np. datowane na czas około 5300 przed Chr. archeologiczne M459* na Jeleniej Wyspie (Jezioro Onega), wcześnie wydzielona spod M459 gałąź YP1272 z Wołynia oraz druga spod mutacji M459 archeologiczna M198* z około 4000 r. przed Chr. znad Górnej Dźwiny.

Badania: Czekunowa 2014, Haak 2015, Wencel 2015 i Nikitin 2012, Allentoft...

Czas przełomu w badaniach i nadziei

W ostatnich kilku miesiącach opublikowano kilka istotnych dla kwestii genezy Praindoeuropejczyków i Prasłowian prac naukowych, które zaczynają stabilizować nasze poglądy na temat początku Praindoeuropejjczyków w Europie

1) Chekunova et al. 2014, The first results of genetic typing of local population and ancient humans in Upper Dvina region [ros.],

https://www.academia.edu/9452168/Archaeology_of_lake_settlement_IV-II_mill._BC_Mazurkevich_A._Polkovnikova_M._Dolbunova_E._ed
[w]: Археология Озерных Поселений Iv–ii Тыс. До Н. Э.: Хронология Культур И Природно-климатические Ритмы

Mатериалы международной конференции, Посвященной Полувековому исследованию свайных Поселенийна северо-заПаде россии.санкт-Петербур, 13–15 ноября 2014 Г.
http://www.archeo.ru/izdaniya-1/vagnejshije-izdanija/pdf/archaeoloy_of_lake_settlements_2014.pdf

2) Haak et al. 2015, Massive migration from the steppe is a source for Indo-European languages in Europe
http://biorxiv.org/content/early/2015/02/10/013433.full.pdf
3) W firmie FTDNA testowano według programu Big-Y dwie próbki R1a z mutacją YP-1272, której/ych pierwotne pochodzenie rodowe lokalizowane jest na Białorusi lub Wołyniu (Szpakow między Łuckiem a Równem).

4) M.M. Wencel, 2015, An absolute chronological framework for the central-eastern European eneolithic,

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/ojoa.12047/pdf
5) A.G. Nikitin et al. 2012, Mitochondrial haplogroup C in ancient mitochondrial DNA from Ukraine extends the presence of East Eurasian genetic lineages in Neolithic Central and Eastern Europe
http://eurogenes.blogspot.com/2012/06/ancient-mtdna-from-dnieper-donets.html

         Pierwsza z nich informuje o odkryciu w archeologicznych szczątkach istotnej dla Praindoeuropejczyków i Prasłowian hapogrupy R1a-M198 ze stanowisk w kulturze Uświaty (Usvyaty) w osadzie Serteja (Serteya) nad górną Dźwiną Zachodnią, z datowaniami około 4000 i 2500 lat przed Chr. oraz nad pobliskim jeziorem Żyżyńskim, z datowaniami na około 2500 przed Chr. i 800-500 przed Chr.
         Druga z nich informuje o odkryciu w archeologicznych szczątkach z Oleni Ostrov (Jelenia Wyspa) na J. Onega haplogrupy R1a1-M459 z datowaniem na 7500-7000 lat temu (tj około 5300 cal przed Chr.); haplogrupie R1a1 towarzyszy mitochondrialna mt-C1. Drugą próbkę archeologiczną z mutacją M417 znaleziono na środkowym Połabiu, z datacją na około 2400 cal przed Chr., łączoną z kulturą ceramiki sznurowej; a kolejną - dalej na północ na Połabiu, z mutacją Z280 i datacją 1100 lat przed Chr. (kultura łużycka).
          Publikacja nadto podaje o odkryciu Y-DNA w grobach kultury protojamowej i jamowej nad Wołgą i Samarą. Wszystkie należą do haplogrupy R1b. Najstarsza, protojamowy, ma datowanie 5650-55555 cal przed Chr. i okazał się w autosomach bardzo bliski jelenioostrowskiemu. Pozostałych dziewięć, z kultury jamowej, mają datowanie 3300-2600 cal przed Chr. i z mutacją L23 okazały się ojcowskimi dla zachodnioeuropejskich podgrup R1b etniczoności celtyckiej, italo-celtyckiej czy germano-celtyckiej.
         Trzecia z nich odkryła wychodzącą spod mutacji R1a1-M459 gałąź YP1272, której wydzielenie się datowane jest przez Y-Full na lata 14.900 lat przed Chr., a rozwidlenie (w Europie) na około 1.300 lat przed Chr. Lokalizacja próbek na Wołyniu i w Macedonii.
         Czwarta praca, wykonana Oxfordzie, ustala nowe i chyba wiarygodne datowanie 611 obiektów z trzech podstawowych kultur, wiązanych dotąd z eneolitem około IV tysiąclecia przed Chr. Okazało się, że kultura pucharów lejkowatych (KPL, TRB) ma teraz wyraźne, polskie pochodzenie terytorialne i jest o około 2000 lat starsza niż dotąd podawano: 6000-5000 lat przed Chr. [myślę, że ludność prawie jednorodna z haplogrup I1 i I2, pokrewna jutlandzkiej i skandynawskiej, stp]. Kultura ceramiki sznurowej (KCSz, CWC) ma wreszcie ustalone pochodzenie: jakby na pograniczu Polski i Litwy i ma datowanie początku około 3500 lat przed Chr., jak w środkowej i północno-zachodniej Polsce [jednak w późniejszym sznurowym horyzoncie ludność jest wieloetniczna!stp] . Natomiast dla kultury amfor kulistych nie znaleziono najwcześniejszego datowania. Początki jej wszystkich podstawowych stref: w rejonie Kujaw i Dolnej Wisły, w południowo-wschodniej Polsce, nad Środkową Łabą i w Meklemburgii datowane są, podobnie jak kultury ceramiki sznurowej, na około 3500 lat przed Chr.; kultura ta ma więc nadal niejasne pochodzenie [więc jej datowanie na około 4000 przed Chr. jest niepewne, stp].
         Piąta zaś ustaliła obecność ludności z haplogrupą mitochondrialną w neolitycznych grobach nad dolnym Dnieprem. Tym samym wyjaśniło się, skąd także na Jeleniej Wyspie pojawiła się haplogrupa mt-C1.

................................................................................. .....................................................................................................

To wszystko upoważnia mnie do powrotu do mojej koncepcji sprzed lat (dyskutowanej na forum Histmagu, DNA-Forums i w korespondencji z Jean Manco) że:

         Początku języka praindoeuropejskiego można upatrywać już w rodzie R1, gdzieś w Azji Środkowej. Tam w archeogenetyce ujawniła się haplogrupa R* (24.000 cal przed Chr.; Mal'ta nad Angarą pod Bajkałem). Na wschód od Bajkału, zwłaszcza w dorzeczu Amuru odkryto wczesne mutacje mitochondrialnej grupy C (C1a), która zapewne towarzyszyła migracji R1a-M420, a potem także R1a1-M459 ku Europie przez Kaukaz nad Dniepr (zob. wyżej) i dalej na Wołyń i Jelenią Wyspę na północy.
         Szlaki migracyjne haplogrupy R1a i R1b były sobie zapewne bliskie i prawdopodobnie spotkały się (nie mieszając się ze sobą) w kulturze imeretyńskiej (Gruzja). Stąd R1a1-M459 swoim szlakiem przez Edzani/Tsalka i Krym przybywa nad Dniepr (kultura dniepro-doniecka) i do Rudoj Ostrova (krąg kultury janisławicko-rudoostrowskiej). Natomiast R1b1a-P297 przez Czoch w górach Dagestanu przybywa nad Samarę i Wołgę.
         Tak powstały dwie przestrzenie dla rozwoju dwóch pierwszych dialektów języka praindoeuropejskiego: kentumowego w kulturze proto-jamowej i jamowej nad Wołgą i Samarą oraz dialektu satemowego w kręgu kultury janisławickiej od Dniepru do Kujaw na Zachodzie i do górnej Dźwiny na północy.

;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;; ;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;

Na tle powyższych danych odczuwa się w naszym temacie pilną potrzebę wzmożenia prac archeologicznych i genetycznych nad:
1) kulturą dniepro-doniecką, z którą można powiązać pierwszy etap pobytu R1a1-M459 i mt-C w Europie Wschodniej i początek migracji na północ i zachód
http://en.wikipedia.org/wiki/Dnieper%E2%80%93Donets_culture

2) kulturą janisławicko-rudoostrowską:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_janis%C5%82awicka

3) jej sąsiednią od północy - kulturą Narva:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Kultura_Narva .

W nich należy szukać rozwoju społeczności i języka praindoeuropejskiego, a w słynnym "wschodnim exodusie" kultury amfor kulistych - już rozwiniętej ekspansji Praindoeuropejskiej społeczności i dialektów PIE (jak to podaję w poniższym artykule, po dokonaniu kilku poprawek). Natomiast migracje subkladów haplogrupy R1b1a, najpierw na wschód i południe, dokonała się na tereny jakieś języka prototurkijskiego. Ujawniona przez Haak i zesp. 2015 migracja na Zachód musiała dokonać się przez tereny satemowych wspólnot językowych rodu R1a, a także terutoria grup języka haplogrupy I1 i I2 (protogremańskiego?), co musiało owocować wzajemnymi przejęciami leksykalnymi czy gramatycznymi.

Skoro już wiemy, że na terenie Polski dokonywał się jakiś istotny proces rozwoju rodu R1a1 i związanego z nim etnosu praindoeuropejskiego i prasłowiańskiego (zob. niżej), nade wszystko ważne jest, aby poddać genetycznym badaniom archeologiczne szkielety także z terenu Polski.

Teoria janisławicko-kujawska (extract)

Geneza wspólnoty praindoeuropejskiej
(ród, ojczyzna i język PIE).
( http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/polacy1.htm#Praindoeuropejczycy )

Chociaż w nauce odnośnie lokalizacji ojczyzny językowej wspólnoty praindoeuropejskiej dość powszechnie akceptuje się teorię kurhanową, według której Praindoeuropejczycy formowali swoją społecznośc i język na terenie pomiędzy rzekami Donem i Uralem, to jednak wzbudza ona wiele zastrzeżeń i nie brak argumenów na rzecz wielu innych lokalizacji. Rozwijająca się od niedawna genealogia genomowa podpowiada jeszcze inną teorię i chyba ostateczne rozwiązanie tego problemu.
1. Praindoeuropejski ród R1a1. To, co jednoznacznie łączy ludzi podstawowych grup języka indoeuropejskiego w Europie i Azji, jest gentyczny ród z ojcowską mutacją M459, aktualnie oznaczany na drzewie współczesnego człowieka jako gałąź (haplogrupa) R1a1. Wyróżnia ona w Europie zwłaszcza ludy słowiańskie (do ok. 50% ludności; a w Polsce nawet 57%), a w Azji zwłaszcza indo-irańskich Ariów (lokalnie, jak nad Indusem w Pakistanie, do ok. 50% ludności, a w najwyższej kaście hinduskich braminów nawet 72%). Początek ekspansji rodu R1a1 datowany jest obecnie na około 5500 lat przed Chr. W linii prostej jest on potomkiem powstałej około 29.000 lat temu, może gdzieś w południowo-wschodniej Azji (Sundaland?) lub Azji środkowej, mutacji R1a-M420. Jakieś niesprzyjające warunki przez wiele tysiącleci tworzyly dla rozwoju tego rodu wąskie gardło, przez które zwycięsko przeszedł dopiero w Europie. Niewielkie odgałęzienia tego rodu R1a mogą znajdować się gdzieś w rejonie Płaskowyżu Irańskiego lub na Bliskim Wschodzie.

2. W kręgu janisławicko-rodoostrowskim na Kujawach. Około połowy szóstego tysiąclecia przed Chr. niewielka grupa proto-indoeuropejskiej ludności, potomków tego właśnie ojcowskiego rodu R1a1-M459, migrując przez Bliski Wschód, gdzie w Anatolii zostawia jakąś część i ślady jej prajęzyka IE, przechodzi przez Kaukaz, ziemie nadczarnomorskie, Rudoj Ostrow nad Dnieprem i polskie Janisławice i przybywa na Kujawy. W archeologicznym kręgu janisławicko-rudoostrowskim, reprezentowanym szczególnie przez osadę Dęby 29 nad rzeką Bachorzą na Kujawach (stąd nazwa "teoria kujawska) ludność ta, jako jedyna, w pełni realizuje niesiony przez siebie model protoneolitycznej kultury kaukasko-nadczarnomorskiej. W sztuce wytwarzania narzędzi, używania materiałów krzemiennych i protoagrarnych tendencji odznacza się ona wyraźnymi cechami dystynktywnymi względem innych lokalnych kultur mezolitycznych, świadcząc równocześnie o swym odrębnym pochodzeniu i odrębności językowej.
Zapewne z tego kręgu kulturowego mała grupa dokonała migracji (łowieckiej?) w kierunku jeziora Onega, gdzie na Jeleniej Wyspie w archeologicznych szczątkach rozpoznano mutację R1a1-M459. Kolejno w rodzie tym pojawia się gałąź z mutacją YP1272, a zwłaszcza pokolenie M198, które oznaczone jest symbolem R1a1a.

3. W kulturze amfor kulistych. Po etapie rozwoju następuje zanik kultury Janisławickiej na Kujawach, spowodowany zapewne kryzysem demograficznym ludności haplogrupy R1a1. Ale około 4000 lat przed Chr. powstaje tu stopniowo jakby zupełnie nowa kultura, amfor kulistych, znów z wyraźnymi cechami dystynktywnymi. W nim genetyka domyśla się już rodu R1a1a1, z mutacją M417. Ta bowiem grupa rozpoznana została w dwóch grobach, przypisanych do zastępnej kultury, kultury ceramiki sznurowej. Wnet potem należu tu domyślać się mutacji Z645, której potomkowie rozdzielili się na dwa genetyczne rody: Z283 (europejska) i Z93 (na ogół azjatycka).

         4. Migracje ludności i dialektów IE. Około 3250 lat przed Chr. kultura amfor kulistych i jej ludność dociera już do środkowej Łaby i Solawy, gdzie zostaje objęta horyzontem kultur ceramiki sznurowej i gdzie w grobie z około 2400 roku zidentyfikowano haplogrupę R1a-M417 (Haak et al. 2015), oraz wcześniej tę samą mutację, ale w podgałęzi CTS4385, migrującą na zachód i północ Europy.
         Nadto kultura amfor kulistych pojawia się około 2950 roku przed Chr. na Wołyniu, Podolu i Mołdawii, dochodząc nawet do środkowego Dniepru, a także na północno-wschodnich terenach, w dorzeczu Narwi, przy czym niektóre jej elementy docierają nawet do doliny Wołgi i podnóży Kaukazu. Jest to migracja rodu R1a1 i jego podgałęzi, zwłaszcza z mutacją “bałtosłowiańską” Z280 i Z92oraz “aryjską” Z93, a wraz z tą ludnością – migracja kultury i dialektów języka praindoeuropejskiego.
         Obecne niektórych rosyjskich archeologów, antropologów i etnologów w pełni potwierdzają środkowo-europejskie pochodzenie praindoeuropejskich zabytków z kultur pucharów lejkowatcyh i amfor kulistych nad Dolnym Dnieprem, Donem i Wołgą, czyli w tzw. kulturze jamowej, oraz na północnym Kaukazie; a zarazem zaprzeczając teorii kurchanowej.

5. Indoeuropeizacja północnoeuropejskich gałęzi rodu i1 i i2. Terytorium kultur janisławicko-rudoostrowskiej i amfor kulistych prawie dosłownie nakłada się na terytorium wcześniejszxych tu kultur mezolitycznych - komornickiej i chojnicko-pieńkowskiej (będących we wspólnocie genetycznej i archeologicznej z ówczesną ludnością północnych Niemiec, Jutlandii i południowej Skandynawii, językowo zapewne pre-protogermańskiej) oraz neolitycznej kultury pucharów lejkowatych. Kultury te były tworzone zapewne przez staroeuropejskie rody (haplogrupy) I1 i I2 i neolitycznych migrantów znad Dunaju w kulturze późnolinearnej (z haplogrupami F*, G2a2b, I1-I2), To spotkanie musiało wpłynąć na wczesną ich indoeuropeizację, już około roku 4000 przed Chr.
6. Indoeuropeizacja ludności R1b. Przy spotkaniach ludności R1a w kulturze amfor kulistych i horyzontu sznurowego z bratnimi grupami italo-celtyckiej ludności R1b w archeologicznej kulturze pucharów dzwonowatych i unietyckiej (Wielkopolska, Śląsk, Czechy) doszło także do ich pełnej indoeuropeizacji językowej i powstania dialektów kentumowych, głównie zachodnioeuropejskich. Nie można jednak wykluczyć, że indoeuropejskie języki w europejskich gałęziach haplogrupie R1b tkwią jakoś już w haplogrupie R1, ojcowskiej dla R1a i R1b.

(Refleksja. Archeolodzy zauważają zaskakujący "fenomen miejsca" w pradolinie rzeki Bachorza na Kujawach, z miejscowościami zwłaszcza: Dęby, Dobre i Smarglin. Na tym niewielkim obszarze zarejestrowano "niezwykłe bogactwo różnorodnych tradycji kulturowych", począwszy od protoneolitu, przez neolit, późny neolit, interstadium neolitu-brązu, do brązu w kulturze łużyckiej włącznie. Zidentyfikowano tu kilkanaście znanych w Polsce kultur lub grup archeologicznych z tamtych epok, przy czym wiele z nich zdradza na tle innych regionów swoją wczesność, podpowiadając, jakoby miejscowa ludność nad Bachorzą była ich inicjatorką albo przynajmniej niezwykle aktywną w przejmowaniu z bliższa lub dalsza cudzych inicjatyw kulturowych – i to do tego stopnia, że niekiedy trudno wskazać właściwego ich inicjatora i twórcę; zob. Czebreszuk, Makarowicz 1990; Czebreszuk, Ignaszak, Łoś 1997).

20.12.2014 (13.02.2015), StP.

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::: ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

( Janisławice-Kuyavian Theory, extract )
Proto-Indo-Europeans
The origin of the proto-Indo-European community
(family, homeland and PIE language)
http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/polacy1.htm#Proto-Indo-Europeans

1. The Proto-Indo-European family R1a. That's what clearly brings basic group of people of Indo-European language in Europe and Asia, is a genetic family R1a. He distinguishes in Europe especially the Slavic peoples (up to approx. 50% of the population; in Poland 57%), in Asia especially Indo-Iranian Aryans (to approx. 50% of the population on Indus basin and to 72% among Bramins). It is now dated at about 5000 years before Christ. In the straight line the family is a descendant from mutation M420, created somewhere in south-east Asia (Sundaland?), which on the phylogenetic tree of modern man, marks the beginning of the great paternal branch R1a-M420, dated back to about 29000 years BP.

2. In the archeological circle Janisławice-RudojOstrow on Kuyavia. In about half of the sixth millennium BC, a small group of the Proto-Indo-European population of this particular genetic paternal lineage R1a1-M459, migrating through the Middle East, where in Anatolia leaves some its part and traces its proto-IE language, passes through the Caucasus, lands on the Black Sea, Rudoj Ostrow on the Dnieper and Polish Janisławice and arrives at Kuyavia (Polish: Kujawy). This fact is supported by the R1a1*-M459 Oleni Ostrov in Karelia and R1a1b-YP1272 in Poland.
In the archaeological circle Janisławice-RudojOstrow, represented especially by the settlement Dęby 29 on the river Bachorza in Kuyavia, this population, as the only, fully implements their own model of the Caucasian-Black Sean proto-neolitic culture. In the craft of manufacturing tools, using flint and proto-agrocultural trend this culture is characterized by unique and distinct features, unseen in other local Mesolithic cultures, thus giving a proof to their separate origins and distinct language, probably already Indo-European.

3. In the Globular Amphora culture. After the development phase, Janisławice-RudojOstrov culture disappears, probably because of the demographic crisis of the population of the genetic haplogroup R1a1. About 4000 years before Christ, as if a completely new culture, Globular Amphora, arises gradually here, again with distinct features, which later geneticists guesses or recognize the haplogroup R1a1a-M198 and R1a1a1-M417 that distinguishes Proto-Indo-Europeans and their first migrations.

4. The migrations of the population and IE dialects. Around 3250 years BC the Globular Amphora culture and its population already reaches the middle Elbe and Saale rivers, where it is a subject to the Corded Ware horizon cultures and where geneticists have identified the haplogroup R1a-M417 (Haak et al. 2015) and probably in the sub-branches with mutations CTS4385 or Y2395, migrating to the west and north of Europe (Haak et al. 2008).
Moreover, about 2950 year BC the Globular Amphora culture appears in Volhynia, Podolia and Moldavia, and on the north-eastern from Poland on the Narew river basin (though some elements of the culture reaches up into the valley of the Volga and the foothills of the Caucasus). Is a migration of family Z645 and its subbranches Z283 and Z93, especially with the mutations "Balto-Slavic" Z280 and "Aryan" Z93, and with the population - migration of subsequent dialects of the proto-IE language.

5. Indo-Europeanization of the family I1 and I2. The territory of the Janisławice-RudojOstrow culture and Globular Amphora almost literally applies to the territory of the Mesolithic cultures: Komornicka and Chojnice-Pieńkowska and Neolithic Funnel Beaker Culture, probably created by the old-European families I1 and I2, which is in the genetical and archaeological community with the then population of northern Germany, Jutland and south Scandinavia, linguistically probably pre-proto-Germanic. This meeting must result in their early Indo-Europeanization.

6. Indo-Europeanization of the family R1b. At meetings of the population R1a in the Globular Amphora culture and the Corded Ware horizon with the kindred groups of the populations of the Proto-Celtic R1b in the Bell Beaker and Unietice archaeological cultures (Wielkopolska, Silesia, Czech Republic) also occurred their linguistic full Indo-Europeanization and the emergence of centum dialects, mainly in Western Europe. It can not be ruled out that the Indo-European languages in the European branches of the haplogroup R1b already somehow stuck in the haploroup R1, paternal for R1a and R1b.

(Reflection. Archaeologists note a surprising "the phenomenon of the place" in the proglacial river Bachorza on the Kuyavia, especially with the towns: Dęby, Dobre and Smarglin. In this small area "extraordinary wealth of diverse cultural traditions" has been recorded, from the Proto-Neolithic age, through Neolithic, late Neolithic, Neolithic-Bronze interstadium to bronze in the Lusatian culture inclusive. A dozen well-known in Poland archaeological cultures or groups from these ages have been identified here, many of them betrays the other regions on the its earliness, suggesting, supposedly the local population on the Bachorza was the initiator or at least very active in taking from closer or further other people's cultural initiatives - and to the extent that sometimes it is difficult to indicate their proper initiator and creator; see: Czebreszuk, Makarowicz 1990; Czebreszuk, Ignaszak, Łoś 1997)

.............................................

Haplogrupa mt-C (2 C i 1 C4a2) w neolitycznych grobach
w Nikolskoje i Jasinovovka nad Dnieprem
wg. A.G. Nikitin 2012,
http://eurogenes.blogspot.com/2012/06/ancient-mtdna-from-dnieper-donets.html

Matczyne grupy mt-C i jej podgrupy towarzyszyły ojcowskiej grupie R1a1-M459

w migracji ku Europie.

Zidentyfikowano je w archeologicznych szczątkach nad Dnieprem
i na na Jeleniej Wyspie na jeziorze Onega.

II.
Praindoeuropejczycy i ich wspólna ojczyzna
* Południowo-wschodnioazjatyckie pochodzenie R1a i języka pre-praindoeuropejskiego?
* Społeczność genetycznego rodu R1a-M417 w kręgu archeologicznej kultury rudoostrowsko-janisławickiej oraz w kulturze amfor kulistych na Kujawach i ziemiach polskich.
* Migracje Indoeuropejczyków w kolejnych kulturach horyzontu sznurowego i dialektach PIE

II-a.
Pre-praindoeuropejski ród (genetyczna haplogrupa)
R1a-M420 i jego migracja z południowo-wschodniej Azji ku Polsce

Haplogrupa to grupa ludzi mająca wspólnego przodka, u którego powstała określona mutacja ( zwana SNP, single nucledotide polimorphism). Mutacje w Y-DNA dziedziczone są w liniach prostych przez wszystkich męskich potomków określonego tą mutacją przodka. Według tymczasowych obliczeń tabeli, około 34.000 lat temu w genealogicznym drzewie człowieka współczesnego w ojcowskim chromosomie Y wyłoniła się mutacja-polimorfizm SNP, oznaczona symbolem M207, która - dziedziczona przez wszystkich męskich potomków - utworzyła ludzką grupę rodową, czyli haplogrupę, oznaczoną symbolem R. Język tej grupy można umownie nazwać dialektem języka nostratyckiego. Kolejny polimorfizm typu SNP, do którego mogło dojść około 33.000 lat temu także w Azji Południowo-Wschodniej dał początek rodu (haplogrupy) o symbolu R1-M173. Kolejna, jakby przełomowa mutacja, powstała około 29.000 lat temu; oznaczona R1a-M420 (jak na poniższym drzewie).

1. Sundajski epizod haplogrupy (rodu) R, R1a i R1a-M420
         Kiedy i gdzie żył pierwszy ojciec wspólny dla całej gałęzi R1a? Według eksperymentalnego obliczenia czasu haplogrup współczesnego człowieka (tabela z 01.05.2014) gałąź R1a wyłoniła się z ojcowskiej R1 (i wcześniejszej R) orientacyjnie około 10,400 lat przed Chr.
         Natomiast testowanie archeologicznego Y-DNA Malta-1 (MA-1) z południowej Syberii datuje R* (bez nowszych mutacji) na czas 24.000 lat temu.
         Gdzie to nastąpiło? Po opublikowaniu 4 czerwca 2014 r. pracy Karafet et al. 2014 "Improved phylogenetic resolution and rapid diversification of Y-chromosome haplogroup K-M526 in Southeast Asia" http://dienekes.blogspot.com/2014/06/refined-structure-in-haplogroup-k-m526.html Już więc wiemy, że na drodze migracji naszych przodków z Afryki do Europy i Polski zaistniał ważny "epizod sundajski".

Otóż w czasie Wielkiego Zlodowacenia (LGM), gdy poziom oceanu był niższy nawet do 140 m, na terenie wielkiego wówczas lądu, zwanego Sunda (Sundaland), który był południowo-wschodnim przedłużeniem kontynentu azjatyckiego ku Australii, powstała (wyłoniła się) około 47.400 lat temu haplogrupa K-M526. Intensywnie tam, na Sundalandzie, rozwijająca się haplogrupa K-M526 wyłoniła z siebie wiele podgrup. Między nimi powstała haplogrupa N (dziś głównie w północnej Eurazji), O (dziś głównie w Azji wschodniej, Chiny), P i P1, Q (dziś Azja wschodnia i Ameryka), a w końcu R Grupy te wczesną migracją na północ i zachód Azji, jeszcze przed katastrofą Sundalandu, uratowały swoją wielką przyszłość.

Około 27.700 lat temu w rodzie R powstały podgrupy: euroazjatycka R1 i południowoazjatycka R2; następnie w tej pierwszej około 24.400 lat temu (22.400 przed Chr) powstały kolejne dwie podgrupy: R1a-M420 i R1b-M343. Język wczesnych etapów rozwoju grup R1a i R1b.
Trwająca kilka tysięcy lat migracja rodu R1a-M420* z Azji Południowo-Wschodniej ku Europie w ostatnim odcinku prowadziła zapewne, jak świadczą genetyczne ślady, przed północne Płaskowyże Irańskie

2. W Azerii na północnym Płaskowyżu Irańskim czasowy pobyt rodu R1a-M420*?

Gdy po okresie LGM około 12.000 lat przed Chr. zaczęły kurczyć się brzegi Morza Kaspijskiego, odsloniły się i zazieleniły nadmorskie równiny na wschodzie, w pobliskich jaskiniach górskich mogła pojawić się jakaś pojawić się jakaś pierwsza ludność paleolityczna, a później protoneolityczna, z hodowlą owiec i kóz i ceramicznymi naczyniami na mleko. Co to za ludzie? Intuicyjnie i na podstawie dalszych archeologicznych śladów myślimy o migrującym rodzie R1a-M420*.

Na południowym wybrzeżu Morza Kaspijskiego w grotach Hotu i Belt w Iranie, u stóp irańskich gór, pojawiła się jakaś wczesna, przedrolnicza ludność, zostawiając po sobie zabytki kamienne i ceramiczne, świadczące o kontaktach z przodującymi ośrodkami rodzącego się neolitu u zboczy gór Zagros i w rejonie Żyznego Półksiężyca. Wyobraźnia każe domyślać się rodu R1a-M420*

Groty Belt i Hotu nad Morzem Kaspijskim w Iranie

http://archaeology.org.az/pdf/AASIA&E%20presentation7.pdf albo: https://www.google.pl/url?q=http://archaeology.org.az/pdf/AASIA%26E%2520presentation7.pdf&sa=U&ei=gMmFU7PgHbLB7Ab70IDwAg&ved=0CCMQFjABOAo&usg=AFQjCNF218LNJs_Wu-ZTPzIFrsVy70eWYA

Wśród Azerów w północnym Iranie znaleziono 6 próbek (około 1%) R1a-M420* (Underhill et al. 2014)

Uwaga. Tu, na terenie Azerii i sąsiedniej Armenii na południe od Kaukazu około VII tysiąclecia przed Chr. musiało dojść do bliższych kontaktów kulturowych między rodami R1a i R1b, czyli potomkami wspólnego przodka R1, i ponownego zbliżenia ich proto-praindoeuropejskich języków. Obecność R1a-M420* jest stwierdzona badaniami Underhilla (2014). Natomiast obecność jakiejś wczesnej podgałęzi R1b na terenie wzgórz Armenii jest stwierdzona w badaniach Haak et al. 2015 - w postaci komponentu w genomach R1b kultury jamowej nad Samarą i Wołgą w Rosji.

3. Osada Edzani (dziś Calka, ang. Tsalka) wśród gór Kaukazu
i ślady migracji R1a1-M459 przez Ukrainę ku Polsce

W archeologicznych zabytkach osady Edzani (Calka, Tsalka) z czasu około VII tysiąclecia przed Chr. znajdujemy pierwszy wyraźny ślad szlaku wędrówki proto-neolitycznej grupy ludności i jej archeologicznej kultury ku osadzie Dęby stan. 29 na Kujawach.

Zob. na liście kultur późnoneolitycznych: Janislawice-RudojOstrov-OleniOstrov.pdf

W Edzani rozpoznano migrację wkładek typu "Dęby", podobnych narzędzi, surowca, metod produkcji i ludzi, zapewne z północnej części Płaskowyżu Irańskiego ku Polsce, do kręgu kultury janisławicko-rudoostrowskiej.

(http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/images/georgia.tsalka.jpg)

Archeologiczne ślady (w postaci tzw. "wkładki typu Dęby", o czym niżej) migracji jakiejś niewielkiej grupy ludzkiej ku Europie , od Płaskowyżu Irańskiego prowadzą szlakiem przez przełęcze Kaukazu, osada Edzani nad Tbilisi, VII tysiąclecie przed Chr.), krymskie stepy w kulturach Murzak i Kukrek http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/images/amfora7.jpg , ziemie nad Dniestrem (Soroki), osadę Rudoj Ostrow u brzegu rzeki Zdwirz pod Kijowem http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/images/amfora11.jpg , następnie Stare Baraki pod ujściem Sanu do Wisły, Janisławice pod Skierniewicami, gdzie odkryto bogato wyposażony grób ze szczątkami tzw.
Człowieka z Janisławic, datowany radiowęglowo na czas około 6000 Cal. przed Chr.
Stanaszek 2013 Stanaszek, L. and Mankowska-Pliszka, H. (2013), Nowe spojrzenie na "człowieka z Janisławic". Analiza antropologiczna-kliniczna szkieletu, Prehistoryczny łowca. Wystawa o człowieku z Janisławic, str. 17-26.Janisławice 6000 BC; U5b1b; 16189C 16270T.

http://www.czlowiekzjanislawic.pl/wstepne-wyniki-analizy-dna.php ,

Rekonstrukcja gróbu kultury janisławickiej (postawa siedząca) i jego bogate wyposażenie: wyroby z kamienia ozdoby z kości i rogu.
Czas 5500 lat przed Chr. Odpowiedniki takiego pochówku z haplogrupą R1a1 znaleziono na Jeleniej Wyspie na J. Onega, z tego samego czasu (tzw. Karelczyk, grób 125)

Ostatecznie zapewne "człowiek janisławicki" pojawił się na Kujawach w kulturze janisławicko-rudoostrowskiej, której świadkiem jest archeologia osady "Dęby 29" na Kujawach. Tutaj znajdujemy już wyraźny archeologiczny sygnał migracji protoneolitycznych wyrobów kamiennych, surowca oraz metod wytwarzania w kierunku Kujaw na polskiej ziemi, i zapewne ludzi, z docelowym punktem w miejscowości Dęby, stanowisko 29.
(Literatura: L. Domańska, Kaukasko-nadczarnomorskie wzorce kulturowe..., Inowrocław 1990 (passim); L. Czerniak, Wczesny i środkowy okres neolitu na Kujawach 5400-3650 p.n.e., Poznań 1994; tenże: The neolithization of the Cuyavian communities, Archeologia Polona 1988; Kośko, Szmyt, Między Bałtykiem a Morzem Czarnym..., Poznań 2011, s. 205 i n.; Kotova Nadezhda, The Neolithization of Northern Black Sea area in the context of climate changes, Documenta Praehistorica XXXVI (2009) Institute of Archaeology, Kiev, UA http://arheologija.ff.uni-lj.si/documenta/pdf36/36_10.pdf , 159-174; i inni.)

Tu warto zauważyć okoliczność, że powstanie około roku 6,000 przed Chr. kultury osady Rudoj Ostrow kojarzy się z migracją pod koniec katastrofalnej suszy ogólnoeuropejskiej w ostatnim kwartale VII tysiąclecia przed Chr. (N. Kotova 2009), kiedy rozmaite plemiona, niosąc z sobą tradycje szlaku protoneolitu kaukaskiego i zakaukaskiego oraz zachodniego szlaku neolitycznego (Bałkany, Anatolia), wędrowały z suchego stepu pontyjskiego, szukając ratunku w wilgotniejszej strefie leśnej nad środkowym Dnieprem, a później także na podmokłych ziemiach polskich Kujaw.

Ciekawym potwierdzeniem tej migracji R1a1 zza Kaukazu do Polski przez Rudoj Ostrov nad Dnieprem około roku 6000 przed Chr. jest wczesna obecność tej grupy w rosyjsko-fińskiej Karelii, na Jeleniej Wyspie (Олений Oстров) na jeziorze Onega. W tamtejszym archeologicznym cmentarzysku znaleziono szczątki ludzkie, w których genetycy (Haak et al. 2015) w 2015 r. rozpoznali genetyczną grupę R1a1* z mutacją M459. Grób datowano na lata 5500-5000 (więc około 5250) przed Chr. Powstanie tej mutacji datowane jest przez zespół YFull na około 9000 lat przed Chr. Ta mutacja dziedziczona jest przez olbrzymią indoeuropejską populację spośród całej haplogrupy (rodu) R1a.
O związku ludności ziem polskich z częścią ludności północnego plemienia Wepsów w rejonie północnych jezior i Jeleniej Wyspy już wcześniej sygnalizował Underhill i zesp. 2014:

Człowiek z Jeleniej wyspy (Oleni Ostrov) na pewno był jakimś migrantem na północ z kultury Janisławicko-rudoostrowskiej, zapewne z ziem polskich, skoro genetyczne testy wykazały największe jego podobieństwo genomowe (w R1a1 i autosomach HG) do Polaków, zob. niżej, Polska - kolor czerwony na ilustracji niżej.

* * *

Zasadnicze spostrzeżenie

      Geograficzna rozległość kultury janisławicko-rudoostrowskiej jest jakby matecznikiem dla wielu kolejnych późniejszych kultur w tym regionie: amfor kulistych, horyzontu ceramiki sznurowej, trzcinieckiego kręgu kulturowego, wschodniej strefy kultury łużyckiej, kultury przeworskiej, korczakowsko-praskiej, żeby wymienić najbardziej przejrzyste z nich.
      Podczas, gdy zmiany samych kultur archeologicznych są najczęściej dowodem migracji rzemieślników, kupców i ich ideologii, przeważnie z zewnątrz, to nakładająca się geograficzna przestrzenność kolejnych kultur archeologicznych jest dowodem rozwiniętych kontaktów wewnętrznych, uzależnionych od tradycji pokrewieństwa, wspólnego języka i sprawowanych obrzędów.
      Ten fakt kontynuacji geograficznej przestrzenności kolejnych kultur archeologicznych ułatwia nam ustalenie ciągłości ludnościowej, w tym lokalizację ojczyzny Prasłowian, a nawet ojczyzny Praindoeuropejczyków.

4. Osada Dęby, stan. 29, w pradolinie rzeki Bachorza na Kujawach
O możliwości wczesnego przybycia grupy R1a1 świadczy archeologia wielokulturowej (w tym protoneolitycznej) osady Dęby:

Lech Czerniak, The neolithization of the Kuyavian communities, ArchPol. 1988:
https://www.google.pl/url?q=http://www.iaepan.edu.pl/archaeologia-polona/object/407&sa=U&ei=xoKFU__tHsav7Abk64HABA&ved=0CD0QFjAG&usg=AFQjCNFRPII2vRfU4UBTxJh2W6QPH1O8-g
L. Domańska, Kaukasko-nadczarnomorskie wzorce kulturowe..., Inowrocław 1990, passim.

Mniej więcej około połowy VI tysiąclecia przed Chr. na Niżu polskim pojawiają się dwa neolityzujące nurty, sprowadzając na te tereny elementy protoagrarne i agrarne. Od południa, znad środkowego Dunaju i Bałkanów napływa tu ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej (KCWR/LBK), niosąc ze sobą nowe formy ceramiki, kulturę rolną, hodowlę bydła i mniejszych zwierząt użytkowych, specyficzną formę budowy domów (wielkich) oraz zagospodarowania osiedli. Równocześnie (a może nieco wcześniej) od południowego wschodu, od płyty północnoczarnomorskiej i Kaukazu, pojawiają się tu wpływy kultury protorolniczej, preceramicznej, a więc nieco opóźnionej, ale już z pierwszymi elementami uprawy i zbioru roślin oraz hodowli udomowionych mniejszych zwierząt użytkowych; owcy-kozy oraz świni. Ten nowy nurt - to krąg janisławicko-rudoostrowski (KJR). Szczególnym miejscem tych wpływów okazała się osada Dęby, stanowisko 29, w pradolinie rzeki Bachorza na Kujawach

         Osada Dęby, stan. 29.
         Kulturę tej osady cechuje homogeniczność i troskliwe kontynuowanie pełnego zestawu cech wydzielonego nurtu kultury kaukasko-nadczarnomorskiej, cech dystynktywnych względem innych kultur. Tę dystynktywność kultury można wytłumaczyć allochtonizmem (obcością) przybyłej ludności wśród innych mezolitycznych populacji lokalnych, a także jednoznaczną odrębnością języka. W tej kulturze zidentyfikowano liczne ślady udomowionych zwierząt (owcy-kozy i świni) oraz kamienne, narzędziowe elementy protoneolityczne, w tym wkładki typu "Dęby". "Tylko w materiałach ze stanowiska kultury janisławickiej w Dębach (...) najpełniej zaobserwowano zmiany dokonane przez ludność kręgu janisławicko-rudoostrowskiego (...) Fenomen kultur kręgu janisławicko-rudoostrowskiego tkwi przede wszystkim w tym, że są to na obszarach Niżu pogranicza Europy Wschodniej i Środkowej jedyne kultury w pełni odzwierciedlające procesy protonelityzacyjne strefy kaukasko-nadczarnomorskiej" (L. Czerniak 1988; L. Domańska 1990, s. 46).
         Datowania radiowęglowe z kalibracją uzyskały czas około 5.250 lat przed Chr.

Archeolodzy zauważają zaskakujący "fenomen miejsca" w pradolinie rzeki Bachorza na Kujawach, zwanego Piaski Krzywosądzkie (z miejscowościami zwłaszcza: Dęby, Dobre i Smarglin). Na tym niewielkim obszarze zarejestrowano "niezwykłe bogactwo różnorodnych tradycji kulturowych", począwszy od protoneolitu, przez neolit, późny neolit, interstadium neolitu-brązu, wreszcie do brązu w kulturze łużyckiej.
Zidentyfikowano tu kilkanaście znanych w Polsce kultur archeologicznych z tamtych epok, przy czym wiele z nich zdradza na tle innych regionów swoją wczesność, podpowiadając, jakoby miejscowa ludność nad Bachorzą była ich inicjatorką albo przynajmniej niezwykle aktywną w przejmowaniu z bliższa lub dalsza cudzych inicjatyw kulturowych - do tego stopnia, że niekiedy trudno wskazać właściwego ich inicjatora i twórcę (zob. Czebreszuk, Makarowicz 1990; Czebreszuk, Ignaszak, Łoś 1997).

         Owe wkładki typu "Dęby", dla których uzyskano radiowęglową datę około 5.250 lat przed Chr. (Cal), to najbardziej informatywne świadectwo nie tylko migracji przedmiotów, metod ich wytwarzania i protorolniczego trybu życia, lecz także ślady osadników, wytwórców kultury. Przybyli oni tu od Kaukazu lub zza Kaukazu około połowy VI tysiąclecia przed Chr. zapewne szlakiem wyznaczonym przez powstałą około 6.000 lat przed Chr. w okolicach Rudoj Ostrov (nad brzegiem rzeki Zdwirz) kulturę rudoostrowską (Здвиж, dopływ rz. Teteriv pod Żytomierzem na Polesiu, płynącej na wschód do Dniepru pod Kijowem).
         Na ten właśnie czas migracji aktualnie datuje się powstanie mutacji M417 u wspólnego ojca wszystkich Indoeuropejczyków z grupy R1a. Mutacji M417 możemy ewentualnie przypisać pochodzenie już kujawskie.
         Pojawienie się w kręgu kultury janisławickiej na Kujawach zespołu kulturowego z wkładkami typu "Dęby" i innymi elementami było zapewne jakby końcowym aktem wielowiekowej migracji małej grupy ludzkiej, genetycznej haplogrupy R1a, począwszy zapewne od zagrożonego wzrastającym poziomem morza ziem Sundalandu po LGM około 15.000 lat temu, przez wschodnie tereny przykaspijskie, np. kultury Dżebel (Dzhebel/Jebel) w Turkmenii, gdzie właśnie ród R1a w początkowych mutacjach mógł dłuższy czas przebywać i rozwijać się, a następnie przez południowe tereny przykaspijskie, np. groty Hotu i Belt (lub lub Anatolię). Kolejne migracje ku Polsce prowadziły przez Edzani na Kaukazie, krymski Kukrek, naddniestrzńskie Soroki, naddwirzowski Rudoj Ostrow i wreszcie nadwiślańskie Stare Baraki i Janisławice.
           .......................................................            .........................................        ........................................................

         L. Czerniak (1988) wskazuje trzy cechy protoneolitycznej, wówczas świeżo odkrytej, ale bogatej grupy archeologicznych znalezisk w Dębach, stan. 29, datowanych na schyłek 6. tysiąclecia przed Chr., obejmujących pozostałości udomowionej owcy-kozy oraz świni, zarazem manifestujących odrębność wobec dotychczasowej tradycji kulturowej myśliwych-zbieraczy szeroko rozumianego kompleksu Maglemose:
         a) przynależność do tradycji kultury janisławickiej,
         b) oparcie wytwórczości prawie w 100 % na krzemieniu czekoladowym,
         c) obecność w tym kompleksie wyrobów typowych dla kultur Kaukazu i Krymu (Kukrek, Grebeniki).
         To każe dostrzegać szlak penetracji i kolonizacji tej części kujawskiej ziemi przez ludność pochodzącą z nadczarnomorskiej strefy formowania się kultur rolniczych. Jednak przybycie i powstanie kulturowego kompleksu typu "Dęby" było incydentem jakby jednorazowym. Nie włączył się on w proces dojrzałej neolityzacji, zapoczątkowanej przez KCWR/LBK. Nie wykazał więc większego wpływu na rozwój neolitycznych kultur LBK oraz kultury pucharów lejkowatych FBK/TRB.
         Ten wniosek L. Czerniaka jest w pełni usprawiedliwiony. Przyczyną stagnacji w zespole "Dęby" jest widoczny w genetycznej analizie kryzys demograficzny w grupie R1a, trwający do lat około 5.500 przed Chr., gdy dopiero po pojawieniu się mutacji M-417 ród zaczyna się z powrotem, ale nadal powoli rozgałęziać i powiększać swoją populację; umożliwiło to powstanie około 4.000 r. przed Chr. jakby od zera nowej kultury, zwanej kulturą amfor kulistych (KAK) na Kujawach.

II-b.
Kujawy - kolebką Kultury Amfor Kulistych
i ostatnią wspólną ojczyzną Praindoeuropejczyków rodu R1a-M417

Poznawanie regionu
* Włocławek - stolica regionu Kujaw * Inowrocław - powiatowe miasto w regionie
* Radziejów - miasto powiatowe w regionie * Ciechocinek - miasto-uzdrowisko solankowe nad Wisłą
* Kruszwica nad Gopłem - miasto legend * Dęby, gm. Dobre - wyróżnione miejsce archeologiczne

Zapewne pierwszym dziełem małej populacji haplogrupy (rodu) R1a-M417 na Kujawach i w ich geograficznym pobliżu jest archeologiczna kultura amfor kulistych (KAK) (ang. Globular Amphora culture, GAC).
Głębokie i uznane przez środowisko naukowe studium tej kultury opublikowała w 1999 r. prof. Marzena Szmyt http://hdl.handle.net/10593/3819, przypisując jej czytelny, wcześnie ukształtowany zespół cech: odpowiedni stopień rozwoju społecznego, o czym świadczą odpowiednio wyposażone groby kurhanowe i megalityczne zwłaszcza na Kujawach; gospodarka rolna, zwłaszcza hodowlana (połączona z kultem bydła), wytwarzanie wyróżniającej się ceramiki amfor kulistych i ozdób bursztynowych, rozwinięte życie religijne i obrzędowość kultu zmarłych
(zob. opis stanowiska KAK w Koszycach, Małopolska).
KAK na Kujawach (Rejon rzeki Bachorzy) J.Czebreszuk, P.Makarowicz, 1990
KAK na Kujawach (Rejon rzeki Tążyny): P.Chachlikowski, J.Czebreszuk, 1990

Typowa ceramika kultury
amfor kulistych
z około 3000 r. a.Chr.
Źródło: Wikipedia

(można powiększyć)
.............
Grób ludzi "amfor"
z darami ceramiki i narzędzi z krzemienia

Ludność KAK na Niżu Polskim była lokalnego pochodzenia. Jej datowanie
(Szerokość wykresów oznacza czas w zakresie błędu 1 sigma; wysokość wskazuje intensywność wskazania 14C)

         Radiowęglowe datowanie KAK
         i etapów jej rozwoju w trzech podstawowych jej regionach:
- centralnym (Polska, Kujawy): od około 4.000 do 1.900 lat przed Chr.;
- zachodnim (Meklemburgia): od około 3.250 do 2.500 lat przed Chr.;
- wschodnim (Wołyń i Podole): od około 2.950 do 2.300 lat przed Chr.;
         wskazują one na wyróżniającą jej wczesność, ale i długotrwałość na kujawskiej ziemi.

Zestawienie porównawcze datowania KAK grupy zachodniej, centralnej i wschodniej

.
W. Hensel (Polska Starożytna, 1988:139) pisze: "Kultura amfor kulistych należała do jednostek patriarchalnych. Niemały był udział tego zespołu w dalszym rozwoju kulturowym ziem polskich. W przeciwieństwie do plemion kultury pucharów lejkowatych przedstawiciele jej należeli zapewne do językowej wspólnoty indoeuropejskiej [...]. U schyłku neolitu oddziaływanie ich na plemiona kultury pucharów lejkowatych pod względem językowym mogło być tak duże, że przeżywające się grupy ludności pucharów lejkowatych straciły swój pierwotny charakter językowy, wsiąkając we wspólnotę indoeuropejską" (tu zaznaczę, że kultura pucharów lejkowatych - moim zdaniem - to dzieło genetycznego rodu I2, a zwłaszcza I1, który od Morza Czarnego i przez kulturę Boh-Dniestr, a dalej przez północne Niemcy i Jutlandię migrował w kierunku Skandynawii, a w trakcie migracji ulegał indoeuropeizacji).

Brytyjska "Encyklopedia Indo-European Culture" 1997 (Mallory, s. 226-227), przekazuje poglądy badaczy, zdaniem których Słowian, Bałtów i Germanów trzeba uważać za kontynuatorów tego osadnictwa, które rozwijało się w rejonie kultury amforowej (GAC). W sumie potwierdza się więc względny autochtonizm Słowian na polskich ziemiach, niezależnie od późniejszych małych ruchów migracyjnych niektórych populacji prasłowiańskich czy prapolskich.

J. Kozłowski pisze:
"[Kultura amfor kulistych] potwierdzona jednoznacznie przez źródła archeologiczne, stanowi jedną z najlepiej zdefiniowanych jednostek kulturowych w północnej części środkowej Europy. Ze względu na jej wyraźny kontrast z jednostkami wczesnoneolitycznymi można sądzić, że tworzyły ją migrujące grupy ludzkie, szybko rozprzestrzeniające się z Niżu Polskiego w kierunku południowym, a szczególnie południowo-wschodnim".

Populacja "amfor" była na Kujawach zadomowiona już od czasu kultury protoneolitu nadczarnomorskiego, zidentyfikowanego w wielokulturowej osadzie w Dębach (stan. 29) w środkowej części pradoliny rzeki Bachorza i datowanego na lata 5.250 przed Chr.. Należy sądzić, że trwała na ziemi Kujawskiej z własnym, odziedziczonym od swoich praojców i nadal rozwijanym wraz z innymi własnymi cechami etnicznymi. To wszystko ułatwiało zachowanie homogeniczności języka i kultury. Ale lokalnego pochodzenia wielu elementów tej kultury jednak ostatecznie nie można wykluczyć. Kujawscy amforowcy mieli przecież na dokonanie przejęć od wcześniejszych grup lokalnych i uformowanie już lokalnej, autochtonnej kultury wiele czasu, zanim zaczęli się rozszerzać na Zachód i na Wschód. Zwartość społeczna ludności i jej trzymanie się trwałego pakietu kulturowego przez długi czas, czyli jakby pewnego rodzaju separacjonizm i manifestowanie odrębności, świadczą jednak o jej pierwotnej obcości na tej ziemi, a także o różnicach językowych względem zastałej ludności, co do której przypuszcza się związek z rodem I1-I2..

                  Tak więc niewielki ród genetycznej grupy R1a1-M459 i jej podgrup R1a1a-M198 i R1a1a1-M417 pojawił się w początku VI tysiąclecia przed Chr. na kujawskiej ziemi w ramach kultury rudoostrowsko-janisławickiej, wykształconej na zakaukaskich tradycjach.
         Ród R1a1 pojawił się na Kujawach na terytorium już częściowo zagospodarowanym przez rody (haplogrupy) G2a i i1, zaświadczone w licznych badaniach kopalnych Y-DNA w grobach kultury KCWR i jej późniejszej postaci, KPCW. To sprzyjało biologicznemu przetrwaniu i rozwojowi rodu R1a1 (nie miała niestety tego szczęścia najwcześniejsza azjatycka gałąź rodu R1a-M420).
         Sam jednak ród R1a1 nie włączył się od razu w rozwój kultur neolitycznych na Kujawach, zapewne z powodu kryzysu demograficznego - do czasu rozwoju swojej populacji i własnego drzewa genetycznego z nowymi mutacjami SNP, a także z powodu separacjonistycznych tradycji w tym społeczeństwie. Ten duch izolacjonizmu i manifestacja odrębności ujawniły się także później, już w społeczeństwie KAK ( M.Szmyt, J.Czebreszuk, Społeczności Niżu Polskiego w III tysiącleciu przed Chr., Rzeszów 2010)

Temu bowiem małemu, niemal wygasłemu rodowi R1a1-M459 i późniejszych M198 oraz M417
z kultury rudoostrowsko-janisławickiej, przypisujemy
zainicjowanie teraz i rozwój KAK - od około lat 4.000 przed Chr.

II-c.
Zachodnia migracja rodu R1a1 (zapewne M459, M198 i M417)
i ich nowo powstałych podgrup w kulturze KAK i KCSz poza ziemie Polski.
W Eulau nad Solawą, a zwłaszcza w Esperstedt, w byłym areale kultury amfor kulistych i altualnym ceramiki sznurowej genetyka rozpoznaje indoeuropejski ród R1a-M417!

Wielu autorów (np. J. Czebreszuk i inni) uważa, że to właśnie ludzie KAK byli inicjatorami wielkiego exodusu (migracji) ludności z naszej ziemi na sąsiednie terytoria (na zachód, północ, południe, a zwłaszcza na wschód).

Ponownie patrzymy na diagram szczytu drzewa R1a. Około 3,250 przed Chr. w migracji ludności Rodu R1a-M417 i jego podgrup z polskiego centrum kultury amforowej na Kujawach w kierunku zachodnim nad Solawę i środkową Łabę i dalej na północ lub północny zachód europejski, wzięły udział głównie dwie grupy. Jedna z wczesną mutacją CTS4385, którą dziś znajdujemy głównie w północnych Niemczech i krajach Beneluksu, a druga, z mutacją Y2395, która później skierowała się ku Skandynawii, a stamtąd jej część do Brytanii. Z tej właśnie grupy znaleziono w Eualu nad Solawą w Niemczech mutacje R1a w trzech szkieletach w grobie z około 2600 lat przed Chr.
W zachodniej ekspansji rodu R1a poza Odrę ku Solawie i Łabie częściowy udział brała też ludność z mutacją M548, zwana środkowoeuropejską i jej podgrupa z mutacją Z280, zwana zachodniosłowiańską.

Haplogrupa R1a1 została zidentyfikowana w grobach z ok. 2600 przed Chr. (BCcal)
w Eulau nad Solawą na terytorium archeologicznej kultury amfor kulistych (kolor czerwony)
Źródło mapy: https://repozytorium.amu.edu.pl/jspui/handle/10593/3819

Oto mapa KAK, zapewne pierwotnego areału Rodu R1a-M417, na Kujawach
i w kolejnych jej regionach w Polsce, Wschodnich Niemczech i Zachodniej Ukrainie z Mołdawią.

Obecność indoeuropejskiego rodu R1a-M417, który możemy teraz kojarzyć z archeologiczną kulturą amfor kulistych (KAK), została zidentyfikowana w ramach powstałego około 3000 roku przed Chr. horyzontu sznurowego, w badaniach cmentarzyska w Eulau nad Solawą w Niemczech, z około 2600 r. przed Chr. (zob.Wolfgang Haak et al., zob. wyżej), a także, choć już daleko później, w jaskini Lichtenstein-Cave w górach Harz, Turyngia, z około roku 1000 przed Chr. Odczuwa się teraz naglącą potrzebę podobnego badania archeologicznego Y-DNA ludzkich szczątków z polskiego areału kultury "amforowej" i "sznurowej"!

Także haplogrupa R1a-YP1041 (według aktualnego oznaczenia), której kilka próbek znaleziono w Niemczech, Holandii (i jednej w Macedonii),a która jest bratnią dla R1a-M417, jest jednoznacznym potwierdzeniem związku tej ostatniej, jako ojcowskiej dla Praindoeuropejczyków, z Europą Środkową, a dokładniej z kulturą amfor kulistych, wywodzącą się z Kujaw.

(kliknij, aby powiększyć ten dokument odkrycia nowej, bratniej dla R-M417, haplogrupy)

O tym samym zresztą mówią także synowskie grupy, związane głównie lub wyłącznie z Europą Środkową, Niemcami Północnymi lub Skandynawią. To zarazem neguje teorię kurchanową genezy Praindoeuropejczyków w rejonie nadwołżańskim, między rzekami Uralem a Donem, jak zaproponowała M. Gimbutas.

II-d
Wschodnia ekspansja KAK i populacji rodu R1a-M417
- zwłaszcza w horyzoncie kultur ceramiki sznurowej

        Horyzont ceramiki sznurowej. Datowanie.
         W ceramicznych wyrobach KAK, powstałej koło 4,000 lat przed Chr., gdzieś w I połowie trzeciego tysiąclecia zaczęły pojawiać się pierwsze elementy kultury ceramiki sznurowej, KCSz (Corded Ware Culture) Elementy te szybko zostały przejęte przez niektóre inne populacje i kultury, tworząc tym samym tzw. horyzont ceramiki sznurowej, rozprzestrzeniony szeroko od Renu aż do dorzecza środkowej i górnej Wołgi (zob. mapę niżej).
         Uwaga. W ostatnim czasie Jacek Wierzbicki wysunął nieźle uzasadnioną tezę, że "W efekcie przerwania połączeń komunikacyjnych między [różnymi grupami ludności KPL] dochodzi do zaniechania stosowania wspólnej, charakterystycznej dla tej ludności i akceptowanych przez nią wartości, symboliki. Lukę tę zapełnia pojawienie się grup ludności KCSz /KGJ/, które choć niewielkie, dzięki swej ruchliwości na nowo scalają i "udrażniają" cały obszar wielkodolinny/.../ Dzięki temu trwanie grup ludności postpucharowej można śledzić w głąb KCSz, przynajmniej do horyzontu grup lokalnych". Przeżywanie technologicznych cech "pucharowych" w wytwórczości społeczności KCSz "można uznać za dowód na przetrwanie jakiejś postaci grup ludności, dziedziczących pucharowe tradycje wytwarzania naczyń aż ... do poziomów grup lokalnych KCSz". Widocznie zmiana identyfikowanej kultury archeologicznej (w tym, przypadku KPL > KCSz) "nie musi być równoznaczna ze zmianą etnosu, a zanik kultury archeologicznej nie jest wystarczającą przesłanką aby podejrzewać wymarcie jej etnosu" (J. Wierzbicki, Wielka kolonizacja. Społeczności kultury pucharów lejkowatych w dorzeczu środkowej Warty, Poznań 2013, s.295-297).
         Powyższa teoria J. Wierzbickiego może być potwierdzeniem charakteru jednostki taksonomicznej ceramiki sznurowej nie jako kultury, lecz horyzontu, w którym obok populacji haplogrupy R1a, praindoeuropejskiej, znalazły swoje miejsce także bardziej od nich autochtonne populacje haplogrupy I1-I2, staroeuropejskie (zob. cz. IV), a od połowy III tysiąclecia - także kultura pucharów dzwonowatych (KPDz; zob. część V).
         Wraz z wymianą kulturową między KAK a KCSz szła zapewne i jakaś ekspansja elementu ludzkiego. Zresztą juz od lat, zwłaszcza od prac M.Gimbutas, przypisuje się "sznurowcom", choć niestety bardziej tylko intuicyjnie, etniczną indoeuropejskość. Tu trzeba przypomnieć, że genetyczne badania archeologicznych szczątków znad Solawy (Eulau) , które ujawniły haplogrupę R1a (z gałęzi północno-zachodniej) przez autorów badań zostały związane z kręgiem KCSz. Ta zaś na solawskim terenie, jak i na całym Połabiu, pokrywa się zarazem z KAK.

         Terytorium KAK w znacznej mierze nakłada się na terytorium wcześniejszej o około 100-300 lat kultury pucharów lejkowatych (KPL; J.Wierzbicki podaje czas od powstania do zaniku KPL 4.100-2.500 pred Chr.), a nawet częściowo z nią lub obok niej współistnieje, ale nie ma z nią związku genealogicznego i nie przejmuje jej elementów. Kulturę pucharów lejkowatych archeologia uważa za autochtonną i nieindoeuropejską (W.Hensel, 1988:129). Tworzona była zapewne, jak niżej zobaczymy, przez populacje genetycznych haplogrup I1 (oraz I2), przejmujące elementy kultury późnej ceramiki wstęgowej (KPCW).
         Natomiast częściową terytorialną następczynią KPL jest bardzo rozległa terytorialnie od Renu aż do górnej Wołgi (przynajmniej w swoich enklawach) Kultura ceramiki sznurowej (KCSz, ang. Corded Ware Culture CWC), która swoim terytorium obejmuje KAK i wiele innych, także pochodnych kultur, zwanych episznurowe.
         Według nowych i dokładnych badań (M.M. Wencel, An absolute chronological framework for the central-eastern european eneolithic, Oxford 2015) KCSz wykazuje najstarsze datowania w dwóch jej areałach: środkowo-północno-zachodniej Polski i północno-wschodniej Polski (na terenach przygranicznych Polski, Litwy i Białorusi) - 3500 lat przed Chr.

Przełomowe badanie: Haak et al. 2008
Ancient DNA, Strontium isotopes, and osteological analyses shed light on social and kinship organization of the Later Stone Age: http://www.pnas.org/content/105/47/18226.long Archeologiczna rodzina z 3 X R1a, Eulau, w kulturze ceramiki sznurowej.

CWC według J. Muller

https://4.bp.blogspot.com/-_-COhZtOIag/V0VA3TDIeNI/AAAAAAAAEe0/WU3AaJOFHcQKTPnNwMHeBzLIhhk0e8YNQCLcB/s821/Corded_Ware_Culture_map.png

Kultura ceramiki sznurowej i inne główne kultury tego czasu.

1. Horyzont
Corded Ware
i kultury
episznurowe
(kolor czerwony)
zapoczątkowany
około 3500 r.
przed Chr.
w eneolicie
i epoce brązu,
prawdopodobnie
przez ludzi KAK
z rodu R1a-M417
i jego podgrupy CTS4385 oraz
Z645 (Z283 i Z93)
.............................
2. Horyzont
Yamna
(kolor żółty)
to przestrzeń
rodu R1b-M269
(głównie Z2103)

(mapa Wikipedii, z moimi na niej uwagami)

Początek kultury KCSz (Corded Ware Culture) ma tu, w swoim areale na Kujawach, także stare datowanie (może nawet 3.300 lat przed Chr., J. Czebreszuk, Schyłek neolitu i początek epoki brązu..., 2001:73; choć jej europejski horyzont A bywa tradycyjnie datowany na lata około 2900 przed Chr. Interesujące jest to, że właśnie na Kujawach, w Modliborzycach (gmina Dąbrowa Biskupia, pow. Inowrocław), zidentyfikowano grób sklasyfikowany do pierwotnej warstwy KCSz horyzontu A. Wcześniej za taki uchodził tylko grób nad Solawą we wsi Kalbsreith koło miasta Halle w Niemczech.

(W tak zwanym przez J.Czebreszuka pakiecie sznurowym, jeszcze w okresie klasycznym KAK, na czoło wysuwa się i jest szczególnie zauważalna kultura grobów jednostkowych (KGJ). Ludność tej kultury zapoczątkowała, wbrew dotychczasowej tradycji grzebalnej, pochówki pojedyncze; a ten zwyczaj, choć bardziej wymagający, przeważa w obyczajach narodów do dziś. W wyposażeniu zmarłego pojawia się zestaw darów grobowych, wyrażający status zmarłego w danej zbiorowości (zasadniczo: jedno naczynie, przeważnie pucharowe; topór kamienny; wyposażenie łucznicze; nadto regionalnie: nóż, zwykle wiór kamienny; ozdoby bursztynowe). Ta ideologia grobów jednostkowych, z podkreśleniem społecznego statusu osoby zwłaszcza poprzez prestiżowe dary (np. wyroby z bałtyckiego bursztynu), została w wyrazisty sposób zrealizowana w greckiej kulturze mykeńskiej (Peloponez). W Jutlandii, związanej zresztą kulturowo z Kujawami, KGJ ma najstarsze datowanie: około 2.850 lat przed Chr. Może ona być dziełem chyba tylko jednej z dwóch północno-zachodnich gałęzi rodu R1a-M417, zwłaszcza tej, która przez Jutlandię emigrowała na Skandynawię: grupy z mutacją Z284 w Y-DNA. Dopiero w połowie III tysiąclecia, około 2.500 r. przed Chr., KGJ uległa nagłemu kulturowemu "pęknięciu" pod wpływem, jak myślę, ludności kultury pucharów dzwonowatych lub unietyckiej, które były dziełem zapewne świeżo do Europy Środkowej przybyłego rodu R1b-L11, o czym niżej).

Migracja kultury amforowej w ramach horyzontu sznurowego, której pierwsze jej ślady sięgają około 2950 roku przed Chr. - wschodnia (środkowy Dniepr), północno-wschodnia (dorzecza Narwi. Niemna i Dźwiny) i południowowschodnia (Wołyń, Podole i Mołdawia) - sięgająca aż do Dolnego Dniepru, Donu, dorzecza Wołgi i gór Kaukazu, była dziełem części środkowoeuropejskiej gałęzi M458, części pierwotnie bałtosłowiańskiej gałęzi Z280 i całej gałęzi z mutacją Z93. Ta ostania dokonała szczególnego dzieła - stworzenia indo-irańskiej kultury aryjskiej (o czym niżej)

A oto nowe odkrycie i najnowsze datowanie Kultury Ceramiki Sznurowej (Centralne i Południowe Bałkany)

https://www.academia.edu/6851833/Corded_Ware_in_the_Central_and_Southern_Balkans_A_Consequence_of_Cultural_Interaction_or_an_Indication_of_Ethnic_Change

II-e.
Wschodnioeuropejskie i azjatyckie migracje rodu R1a-M417.
Indo-irańscy Ariowie

1) Archeologiczna NEGACJA TEORII KURHANOWEJ na rzecz ŚRODKOWOEUROPEJSKIEJ,
a właściwie KUJAWSKIEJ
(Nikołajewa, Rezepkin, Safronow, Szmyt, Kozincev i inni).

         Istnieje dotąd dość upowszechnione przekonanie, funkcjonujące w ramach teorii kurhanowej M. Gimbutas, że kultura grobów jamowych (Jamnaja - zob. mapa wyżej) była pierwszym stepowym nośnikiem indoeuropeizmu ku środkowej Europie, który mógł przejść do KCSz, i w kierunku Azji. Ale według nowszych autorów (archeologów i genealogów genetycznych) zespół kultur jamowych może być traktowany jako późniejszy owoc ekspansji praindoeuropejskiej ludności, od której pochodzą m.in. indo-irańscy Ariowie. Kultura jamowa przeszła zapewne w kulturę Abaszewo i uralską Sintaszta (w kręgu kultury andronowskiej, w której ujawniono jednoznaczne archeologiczne Y-DNA Rodu R1a).
         Istnieje więc wyraźna ścieżka, wskazująca na odwrotny niż to proponuje tzw. teoria kurhanowa kierunek migracji: od Europy w kierunku wschodnim, ku nadczarnomorskim stepom i Kaukazowi, a stąd ku Azji. Ta ekspansja dokonała się w kulturze amfor kulistych oraz towarzyszącej jej ludności kultur pucharów lejkowatych i ceramiki sznurowej, co jest zresztą potwierdzeniem "polskiego" pochodzenie indoeuropeizmu.
         Oto ponad 100 lat temu, bo 1892 r. w miejscowości Novosvobodnaja pod Kaukazem, w areale związanej z mezopotamską kulturą Uruk słynnej północnokaukaskiej kultury Majkop, wyodrębniono archeologiczną kulturę, która w niczym nie przystawała do kultury Majkop. W roku 1952 światowej sławy angielski archeolog Gordon Childe rozpoznał tu zupełnie odrębną jednostkę archeologiczną, kulturę amfor kulistych (KAK) i wskazał na jej pochodzenie z polskiego jej areału. Tę odrębność i jej związek z Europą Środkową potwierdzili archeolodzy A.D. Rezepkin oraz A.N. Gej. Następnie para badaczy rosyjskich, W.A. Safronov i N.A. Nikołajeva, podejmując w 1974 r. badania licznych kurhanów na teranie osady Novosvobodnaja, nie tylko jednoznacznie potwierdzili istnienie tam kamiennych i ceramicznych zabytków oraz dolmenowych obrzędów grzebalnych kultury, wywodzącej się ze środkowo-europejskiego areału KAK (w tym tzw. "amfory kujawskie"), ale je znacznie ubogacili swoimi odkryciami i publikacjami naukowymi.

Osada Novosvobodnaja i lokalizacja kultury nowoswobodnieńskiej ( Новосвободненская культура - Wikipedia).

         Na szczególną uwagę zasługują podkaukaskie dolmeny i groby megalitowe w Novosvobodnaja, mające bardzo bliskie pokrewieństwa z podobnymi na Kujawach, tzw. groby "Cist" (to pod Kaukazem typ dolmenów tzw. środkowoeuropejski, a raczej kujawski; zobacz: Дольмены Западного Кавказа ), mające jednak datowanie znacznie młodsze niż zabytki kujawskie.
         Nadto Nikołajewa (1978 r.) na terenie północnego Kaukazu rozpoznaje i wydziela kulturę kubano-terską, położoną w górnym międzyrzeczu Kubań-Terek, ze szczególnym wyróżnieniem rejonu Osetii Północnej, kraju pod szczytami Kaukazu. Kulturę kubano-terską datuje się obecnie na ostatnie dwa wieki III tysiąclecia przed Chr. i początek II tysiąclecia przed Chr., czyli na epokę schyłku kultury Majkop, choć M. Szmyt, polska badaczka kultury amfor kulistych, nie wyklucza daleko wcześniejszego datowania niektórych, zwłaszcza grobowych obiektów - już na początek III tysiąclecia (dotychczasowe datowanie kaukaskich zabytków jest niedopracowane, na co wskazuje M. Szmyt i co w przyszłości może nieco zmienić pogląd na wzajemne zależności KAK w Polsce i na Kaukazie).
         Równocześnie w pólnocnokaukaskiej grupie języków kartwelskich lingwiści, np. G.A. Klimov (1994), rozpoznali liczne elementy języka praindoeuropejskiego, a w konsekwencji uczeni wskazują także na środkowoeuropejskie pochodzenie pierwotnych jakichś grup ludności na terenie dzisiejszej Osetii Północnej, areału język indoeuropejskiego grupy indo-irańskiej.
         Wskazano także inne enklawy kultury amfor kulistych pochodzenia europejskiego. Nad Dolnym Dnieprem: Mihailovka, Baratovka i Boguslav; na Krymie Kemi-Oba; nadto wiele zabytków nad rzeką Kubań. Dlatego Safronow i inni wymieniają osobną kulturę, zwaną zwaną kubano-dnieprowską.
         To wszystko stało się podstawą sformułowania tezy o ojczyźnie Praindoeuropejczyków w Europie Środkowej, którą usilnie głosi zwłaszcza W.A Safronov (zob. http://istorya.ru/book/safronov/index.php ). Sekunduje mu także archeolog, zwany ojcem archeologii Kaukazu i Środkowej Azji, A.D. Rezepkin (zob. Резепкин, Алексей Дмитриевич - Wikipedia, tam literatura). Rezepkin jednak w zabytkach kultur kaukaskich widzi raczej kulturę pucharów lejkowatych (wg niego związaną z ziemiami niemieckimi). Ale juz sam ten fakt, że w archeologicznej kulturze północnego Kaukazu widzi się nawet trzy kultury, najściślej związane z ziemiami polskimi, świadczy o kierunku migracji ludności: z Polski na południowy wschód, a nawet dalej - ku Iranowi i Indiom).
         Ogłoszone (15.9.2014) wyniki badań archeologicznego mtDNA a grobu w Novosvobodnaja podają datę grobu: 3500 lat przed Chr. i jego przynależność do środkowoeuropejskiej kultury pucharów lejkowatych.

WYBÓR LITERATURY TEGO TEMATU - odsyłaczy do dalszej literatury

1) Н. А. Николаева, ЦЕНТРАЛЬНО-ЕВРОПЕЙСКАЯ ЛИНИЯ В РАЗВИТИИ БРОНЗОВОГО ВЕКА СЕВЕРНОГО КАВКАЗА
(N.A.Nikolaeva, Central-European Tradition in the developmemnt of the Bronze Age in the Northern Caucasus)
- http://vestnik.kemsu.ru/Content/documents/Bulletin_Kemsu_11_3.pdf, p.49-55. Akademia.edu. Tam dalsza literatura.

2) N.A. Nikolajeva, Etnokulturowe procesy na północnym Kaukazie w III-II tysiącleciu p.n.e. według danych archeologii, lingwistyki i mitologii, Moskwa 2011, http://archaeolog.ru/media/ksia/223/09_nikolaeva.pdf

3) Н. А. Николаева, ПЕРИОДИЗАЦИЯ КУБАНО-ТЕРСКОЙ КУЛЬТУРЫ (КОНЕЦ III – НАЧАЛО II ТЫС. ДО Н.Э.),
(N.A. Nikołajeva, Periodyzacja kubano-terskiej kultury (koniec III - początek II tys. p.n.e., Moskwa 2012)
- http://www.vestnik.vsu.ru/pdf/history/2011/02/2011-02-23.pdf

4) Н. А. Николаева, Европа и Кавказ: культурно-исторические параллели Вестник ТГПУ . 2011.
N.A. Nikołajeva, Europa i Kaukaz: kulturowo-historyczne paralele, Moskwa 2011
- http://vestnik.tspu.ru/files/PDF/articles/nikolaeva_n._a._83_86_11_113_2011.pdf

5) В. А. Сафронов, Индоевропейские прародины, Moskwa 2005 (str. 402, online) - http://istorya.ru/book/safronov/index.php
(W.A. Safronov, Indoeuropejskie praojczyzny, Moskwa 1989 (2005 online).

6) Н. А. Николаева, Этно-культурные процессы на Северном Кавказе в III - II тыс. до н.э в контексте древней истории Европы и Ближнего Востока. - Этно-культурные процессы на Северном Кавказе в III - II тыс. до ... www.academia.edu/.../. .
(N.A. Nikolajeva, Etnokulturowe procesy na Północnym Kaukazie w III-II tysiącleciu w kontekście starożytnej historii Europy i Bliskiego Wschodu, Moskwa 2011, monografia, s.536, online). Tam pełna literatura i dokumentacja badań.

7) Новосвободненская культура , Wikipedia ; Резепкин, Алексей Дмитриевич

8) G.A. Klimov, Drevniejszije indoeuropeizmy kartwelskich jazykov 1994 ('Starożytne indoeuropeizmy w kartwelskich językach')

9) Wiadomość agencji RIA Novosti (badania archeologicznego PIE-mtDNA) : http://ria.ru/science/20140915/1024223871.html

10) N.A.Nikolaeva, O koncepcji czterech praojczyzn Indoeuropejczyków, Zbiór zrtykułów pamięci V.A.Safronova, Moskwa 2010.
https://www.academia.edu/attachments/33792035/download_file?st=MTQxMjQyMDY0NCwzMS42LjIxOS4yLDc4ODc0MjA%3D&s=sidebar

Teoria Safronowa 'Czterech praojczyzn Indoeuropejczyków'
N.A. Nikolaeva, O концепции четырех прародин индоевропейцев//Сборник памяти В.А.Сафронова, 2010

         Archeolog północnego Kaukazu V.A.Safronov w monografiach (n.p. В.А.Сафронов, Индоевропейские прародины, 1989 /online 2005/ oraz w: Николаева Н.А., Сафронов В.А. Истоки славянской и евразийской мифологии, 1999) i w kilkudziesięciu innych publikacjach rozwinął koncepcję czterech praojczyn Indoeuropejczyków (albo inaczej: czterech ojczyzn Praindoeuropejczyków). Według niego poszczególne etapy migracji pre- i praindoeuropejskiej ludności rozpoznawalne są na podstawie archeologicznych kultur i ich ciągłości oraz śladów ewolucji języka od borealnego (euroazyjskiego) do praindoeuropejskiego.
         Szczególnym zwornikiem tych prac jest Nikolaevej, Safronova i kilku wcześniejszych uczonych dokładne rozpoznanie na północnym Kaukazie i na dniepro-kubańskich nizinach kultur archeologicznych pochodzących z Europy Środkowej: KPL, KCSz, a zwłaszcza KAK. Na skutek tego w diametralny sposób zmienili oni kierunek historycznych migracji ludności i kultur, ustalony przez M. Gimbutas w teorii kurhanowej (z Powołża i Nadczarnomorskich Stepów na zachód), a przez wielu naukowców przeważnie bezmyślnie i sztucznie podtrzymywany.
         Oto poszczególne ojczyzny Pre- i Pra-indoeuropejczyków
         1. Archeologiczna kultura świderska w regionie karpacko-poleskim, język borealno-eurazyjski - zachodni oddział kultury świderskiej, rozpoznany na przestrzeni od północnego przykarpacia do obrzeża zlodowacenia blisko Bałtyku i datowany na IX tysiąclecie przed Chr. Pod koniec IX tysiąclecia, na skutek powrotu zlodowacenia - migracja kultury do Kotliny Karpackiej i Podunajskiej. Kultura świderska to archeologiczny ekwiwalent procesu wydzielanie się gałęzi praindoeuropekiej z borealnego ("eurazyjskiego") prajęzyka, zidentyfikowanego przez N.D. Andreeva.
         2. Archeologiczna kultura tahuńska na wschodnim wybrzeżu M. Śródziemnego i w Azji Mniejszej - nazwa kultury od potoku Wadi Tahuna koło Betlejem; rozpoznana na stanowisku Jerycho B nad Jordanem, w Bejda na półwyspie Synaj oraz w Catal Hojuk w Anatolii; tam liczne analogie kultury świderskiej; ośrodki datowane są na VIII-VII tysiąclecie przed Chr. po domyślnej migracji kultury świderskiej na wschodnie wybrzeże M. Śródziemnego, Palestyny i Azji Mniejszej; to neolit przedceramiczny - początki hodowli zwierząt, upraw roślin, budowy prostokątnych domów, obwarowań i protomiast; językowa wspólnota protoindoeuropejska.
         3. Archeologiczna kultura Vinca (Vincza) na Bałkanach - datowana przez autorów na drugą połowę V i całe IV tysiąclecie przed Chr. (jej pochodne: Bojan, Gumelnita, Cucuteni-Tripolje); rozciąga swoje wpływy niemal ku środkowym i zachodnim Karpatom; jest ona jakby podosnową dla kultur eneolitu południowego rejonu, a w dziedzinie przestrzeni i formacji języka określa ojczyznę środkowego praindoeuropeizmu. Z tym kręgiem Safronov kojarzy migracje Tocharów ku Chinom Zachodnim.
         4. Archeologiczna kultura lendzielska; jej pochodna - pucharów lejkowatych oraz pochodne KPL - kultury amfor kulistych i ceramiki sznurowej - to kultury IV i III tysiąclecie przed Chr.; określają one środkowoeuropejską, ostatnią praojczyznę i etap "późnego praindoeuropeizmu". Kultura lendzielska (od nazwy węgierskiej miejscowości Lengyel: 'Polak' - a więc nomen omen) jest przez Safronowa nazwana podosnową dla kultur eneolitu środkowej Europy. Szczególnym ośrodkiem jej uformowania się były Łużanki w zachodniej Słowacji, ale swoją bezpośrednią obecność rozciągała przez Małopolskę aż do polskich Kujaw; a pośrednią - przez kultury KPL, KAK i KCSz - od Renu na Zachodzie do Donu i Północnego Kaukazu na Wschodzie.

......................................................................................................................................................................................................................

         Teoria Safronowa, Nikolaevej i innych o ekspansji Praindoeuropejczyków znad Wisły i Odry i w ogóle z Europy Środkowej w kulturach KPL, KCSz i KPL w kierunku Północnego Kaukazu i stąd do Stepów Nadczarnomorskich w IV i III tysiącleciu przed Chr. jest archeologicznie i lingwistycznie dobrze uzasadniona i wiarygodna, potwierdzona także badaniami antropologicznym, np. A. Kozinceva (zob. niżej). W istocie potwierdza ona naszą teorię Kujawskiej ojczyny Praindoeuropejczyków.
         Natomiast jest wątpliwa w punkcie wyjaśniania ich pojawienia się i przybycia do środkowoeuropejskiej, tzw. późnej praojczyzny Indoeuropejczyków. Autorzy Safronow i Nikołajewa wykorzystują niektóre dotąd nierozwiązane problemy nauki: pojawienie się lub zanik niektórych kultur lub społeczności ludzkich w Europie lub Azji Mniejszej; by przy pomocy niekiedy niewielu danych lub wbrew wbrew tworzyć własny obraz ciągłości kultur archeologicznych jako ekwiwalentów rozwoju ludności praindoeuropejskiej.
         Raczej niewiele wskazuje na to, by np. KAK (GAC) wyłoniła się z KPL (FBC/TRB); ludność 'amforowa' była bardzo dbała o swoje cechy dystynktywne i zachowanie swojej pierwotnej odrębności, co jej gwarantowało długie, bo około dwa tysiące lat trwanie na polskich ziemiach; na terenie Niemiec wykazała nawet wyraźny konflikt wobec KPL (gdzie pojawiła się ta pierwsza, ta druga zanikła). Także niewiele wskazuje na to, aby KPL pochodziła od Lengyel w zachodniej Słowacji; choć wykazuje ona wiele cech naddunajskiej kultury Lengyel , bo powstała pod jej wpływem, jednak wytworzyła się na Kujawach wśród ludności miejscowej, późno-linearnej, PKCLR, grupy brzesko-kujawskiej; Lengyel też nie demonstruje pochodzenia od Vinca. Nie można też udowodnić pochodzenia tej ostatniej z kultury Tahun. Teoria tej czteroetapowej migracji Praindoeuropejczyków nie spotkała się więc w większym odzewem w naukowej archeologii (zob. Петр Золин 2: http://www.proza.ru/2010/10/21/258 :Н.А.Николаева, В.А.Сафронов в книге «Истоки славянской и евразийской мифологии»).
         Dlatego mimo dostarczonych przez autorów argumentacji i olbrzymiego wkładu pracy, wobec ich "teorii czterech ojczyzn PIE" należy zachować dystans.
         Zachowuje jednak moc podstawowa teza Safronowa i Nikołajewej, współodkrywców i wielkich znawców kultur na Północnym Kaukazie i przyległych ziemiach, o ich środkowoeuropejskim pochodzeniu z kultury amfor kulistych, "kujawskich" i zindoeuropeizowanych przez nią środkowoeuropejskich KPL i KCSz. Potwierdzeniem tej tezy jest też sygnalizowana przez lingwistów obecność licznych elementów języka praindoeuropejskiego w formie pierwotnej (niedialektalnej), zwanego przez nich staroeuropejskim, w językach grupy kartwelskiej (na Południowym Kaukazie i w Osetii). Swoją wymowę ma też bardzo rozwinięta na północnym Kaukazie mitologia eposu o Nartach, ale teraz przez kulturoznawców (m.in. przez Dumezila i Nikolaevą) rozpoznana jako pochodna od eposu i systemu wartości staroeuropejskiego ludu PIE.
         Zachowuje także aktualność nasza teza o lokalnej genezie KAK na Kujawach, wytworzonej przez małą resztkę ludności haplogrupy R1a, przybyłej kiedyś na tę ziemię z Bliskiego Wschodu przez Kaukaz (Edzani), Krym i Rudoj Ostrov nad Dnieprem i pojawieniu się w kulturze janisławickiej na Kujawach, by około połowy VI tysiąclecia przed Chr. w osadzie Dęby 29 rozpocząć protoneolityczną egzystencję i swój biologiczny rozwój, który zapoczątkował wielką rodzinę Praindoeuropejczyków rodu R1a z ojcowską mutacją M417.
         Proces indoeuropeizacji kultur sąsiednich wobec KAK, np. wcześniejszej KPL lub późniejszych badeńskiej, KCSz, unietyckiej i pucharów dzwonowatych doprowadził do poszerzenia terenu ekspansji i powstania pierwszych dialektów środkowoeuropejskich języka PIE, a potem wschodnioeuropejskich i azjatyckich.
         Indoeuropejskie dialekty w Azji Mniejszej - anatolijskie i inne - to owoc dwukrotnych migracji rodu R1a przez Kaukaz: w VII tysiącleciu ku Europie i w III-II tysiącleciu ku wyżynie Irańskiej i Afgańskiej.

.................................
2) Antropologiczna negacja teorii kurhanowej
na rzecz teorii migracji indoeuropejskiej kultury amfor kulistych jako praojczyzny Indoeuropejczyków
na wschód, a więc w sumie - NA RZECZ TEORII KUJAWSKIEJ.

W 12013 r. w Rostowie nad Donem w Rosji odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa: "Zasiedlenie Rosji Południowej od czasów starożytnych do dni dzisiejszych" Ważne jest to, że w kilku wykładach sugerowano przeciwny teorii kurhanowej kierunek migracji Praindoeuropejczyków i ich archeologicznych kultur: Od Środkowej Europy (KAK) na wschód aż do Ałtaju. Wykłady, przeważnie w skrótach, są dostępne w PDF:
Международная научная конференция: «НАСЕЛЕНИЕ ЮГА РОССИИ С ДРЕВНЕЙШИХ ВРЕМЕН ДО НАШИХ ДНЕЙ» (ДОНСКИЕ АНТРОПОЛОГИЧЕСКИЕ ЧТЕНИЯ), International Scientific Conference: «THE POPULATION OF SOUTHERN RUSSIA ACROSS THE AGES» (THE DON READINGS IN PHYSICAL ANTHROPOLOGY), Collection of papers 26–30 August 2013 Rostov-on-Don Russia; http://ssc-ras.ru/files/files/Southerns ... lation.pdf

Tezę tę szczególnie opracował europejskiej sławy rosyjski antrololog Aleksander Kozincev, Zob. tam str. 34.
Jego wykład (z przeźroczami) prezentuje związki zwłaszcza kraniometryczne i pomiary szkieletowe (przeważnie jeszcze niepublikowane) tysięcy szkieletów archeologicznych kultur Europy, południowej Rosji i Azji Środkowej."Kraniometria osadnictwa południoworosyjskich stepów w epoce brązu (w związku a indeoeuropejską problematyką)"
Aleksander Kozincev, Краниометрия населения южнорусских степей в эпоху бронзы (в связи с индоевропейской проблемой), презентация, 2013. (Craniometry of southern Russian and Ukrainian Bronze Age steppe populations, with reference to the Indo-European problem (PowerPoint, 2013)) https://www.academia.edu/4740966/%D0%9A ... oint_2013_

W temacie pochodzenia środkowoazjatyckiego wariantu kultury amfor kulistych Kozincev korzysta z odkryć niemieckich antropologów i archeologów, którzy odkrywali i badali kurhany w "Dolinie Królów" (Republika Tuwa), a zwłaszcza w osadzie Ajmyrlyg nad Jenisejem. Niemcy tę protoscytyjską kulturę porównywali tylko z kulturą amforową u siebie, na terenie Niemiec w Osdorf, dziś dzielnica Hamburga (autor błędnie zapisał: Ostorf). Autor (i nie tylko on) sugeruje, że Scytowie powstali z emigrantów kultury amforowej z Europy Środkowej, a po blisko dwóch tysiącach lat życia w otoczeniu plemion prototureckich w Azji Środkowej, wracali ku Europie z dialektami tureckimi (z wyjątkiem tych, którzy migrowali przez Iran).
......................

Wyłoniona w grupie R1a poniżej mutacji M417 i Z645, satemizowana haplogrupa z mutacją Z93 migrowała więc zapewne także poprzez kultury Północnego Kaukazu, Jamowej i Abaszewo dalej na wschód, by w kulturze Sintaszta na Południowym Uralu ostatecznie uformować się etnicznie do wymarszu na południe pod nazwaniem Aria (Ariowie). Ariowie z definicji - to ta populacja, w kręgu której po emigracji na południe na terytorium Iranu i Indii powstały święte księgi Rigwedy i Awesty. Zdobyły one szerokie wpływy w tamtejszych systemach religijnych (np. w najwyższej kaście hinduskich braminów - 72 procent) i politycznych. Dialekty indoeuropejskie stanowią tam w sumie najliczniejszą grupę językową.

Mapa rozprzestrzenienia się
południowo-wschodniej
gałęzi rodu R1a-Z93
(tzw. gałąź azjatycka)

Mapa wskazuje na tych, których zasługą jest przeniesienie aryjskich języków indoeuropejskich do Indii i Iranu.

Czas powstania gałęzi rody R1a-Z93
Pineski karmazynowe - z około 3500 lat przed Chr.
Pineski fioletowe - z około 2400 lat przed Chr.
Pineski zielone - z około 700 r. AD, grupa kirgiska.
Europejska część populacji Z93 to przeważnie imigranci z Bliskiego Wschodu - Żydzi aszkenazyjscy.
Żródło: mapy I.Rożanskiego, marzec 2012, http://www.r1a.org/3.htm#top

Poznaliśmy już SNP wszystkich siedmiu mumii męskich z populacji Tocharów, którzy zapewne jako pierwsi, bo jeszcze z językową wersją kentumową, migrowali z Europy na Wschód, by osiedlić się w kotlinie Tarim Basin na obrzeżach pustyni Takla Makan w zachodnich Chinach i tam na swój, dziś już wymarły język tocharski wcześnie przetłumaczyli religijne księgi buddyjskie. Chińscy genetycy Chunxiang Li et al., 2010 stwierdzili u nich kaukaskie, europejskie cechy rasowe i u wszystkich zidentyfikowano tylko mutację M198, gdyż w czasie dokonanych badań jej podrzędne mutacje, M417 i Z93, nie były jeszcze genetyce znane. Ich oddzielenie się od populacji M417 mogło nastąpić przed dokonaniem się satemizacji, albo ich pierwotny język satemowy uległ kentumizacji w środowisku jakiejś azjatyckiej grupy populacji R1b.

(Uwaga. Na rosyjskich ziemiach brak śladów najstarszych gałęzi spod R1a-M417, które dziś rozpoznawane są w rejonie Środkowej, Zachodniej i Północnej Europy. Oznacza to, że one powstały raczej w środkowej Europie. Oznacza to także, że i główna ojcowska mutacja, M417, musiała powstać raczej w Środkowej Europie albo jako pierwsza do niej przyemigrować, by tu realizować kulturę amfor kulistych; kolebki M417 nie można lokalizować nad Wołgą, jak to czynią - na wyczucie - niektórzy autorzy).

Mapa osadnictwa Z93: http://cdn.eupedia.com/images/content/Haplogroup-R1a-Z93-Eurasia.png

* * *

Zasadnicze spostrzeżenie

Genealogia Y-DNA Praindoeuropejczyków jako niezbity dowód geograficznej kolebki tej wspólnoty może przytoczyć fakt obecności tylko w Środkowej Europie blisko genetycznie spokrewnionych gałęzi z rodem R1a-M417. Są to, jak ukazuje diagram (wyżej): bratnia gałąź YP1041, synowskie CTS4385 i Z645 oraz kolejne: Z283, Z282, Z280, M458 i Y2395. Jedyną wczesną podgałęzią jest "aryjska" mutacja Z93, która dowodnie wyemigrowała na wschód Rosji i południe Azji.

W kulturze indo-aryjskiej znajdujemy dodatkowe potwierdzenia obecności
kujawskiego (KAK), a więc środkowoeuropejskiego pochodzenia PIE

Prócz omówionych wyżej archeologicznych i obrzędowo-pogrzebowych znalezisk kultury amfor kulistych ze środkowej Europy, a także towarzyszących im elementów środkowoeuropejskiej kultury pucharów lejkowatych i ceramiki sznurowej oraz indoeuroopejskich lingwistycznych śladów na Północnym Kaukazie, zwłaszcza w kulturze Nowosvobodnaja i Kuban-Terek (Safronow, Rezepkin, Nikołajewa, Szmyt) oraz także jednoznacznych argumentów antropologicznych (A Kozincew) zauważyć trzeba także inne dowody, potwierdzające związek indo-irańskiego rodu Ariów i całej azjatyckiej gałęzi, wyróżnionej mutacją Z93, z polską praojczyzną w kulturze amfor kulistych.

1. Polskie mtDNA w otoczeniu migrantów Z93 w Azji.
Opublikowane 2 czerwca 2014 r. wyniki badań genetycznych, antropologicznych i archeologicznych szczątków, zwłaszcza ze środkowego okresu epoki brązu, wydobytych z grobów na terenie południowego Ałtaju (na terenie zachodniej Mongolii), które wskazują, że dwóch spośród czterech mężczyzn z indoeuropejską mutacją Z93 odznaczało się jednoznacznymi europejskimi cechami fizycznymi (np. niebieski kolor oczu i rozjaśniony kolor włosów), a kobiece szczątki wykazały rzadką mitochondrialną grupę H1b, dla której znaleziono pięć współczesnych meczów mt w Polsce i jeden w Portugalii. Ten mitochondrialny związek z Polską świadczy zapewne o wspólnej, męsko-żeńskiej migracji na Wschód, w kierunku Ałtaju - z naszego właśnie kraju.
Omówienie wyników badań: http://eurogenes.blogspot.com.au/2014/06/r1a-z93-from-bronze-age-mongolia.html

2. Kultowy i znak swastyki u indyjskich Ariów, wcześniej obecny na terenie polskiej KAK.
W hinduizmie rozwinięta jest tradycja swastyki jako symbolu kultu solarnego. Choć swastyka jest obecna w większości starożytnych kultur świata, to jednak jej euroazjatycki najstarszy ślad w hinduizmie ma - jak sie wydaje - swoje źródło w starszej kulturze amfor kulistych w Polsce w postaci znaku swastyki na ścianach zewnątrz i wewnątrz amfor (np. Rębków, woj. mazowieckie), czas co najmniej 3,100 przed Chr., i bardzo licznych podobnych znaków solarnego kultu, np. w wyrobach bursztynowych.

Na temat tradycji swastyki w kulturach: http://pl.wikipedia.org/wiki/Swastyka
W świecie indoeuropejskim nie znaleziono symbolu swastyki wcześniejszego niż w polskiej KAK.
Niemiecka encyklopedia o "Hakenkreuz" podaje, że w Europie (poza przemilczaną przez nią Polską) najstarsze symbole swastyki znaleziono w Drosa w widłach Solawy i Łaby oraz w Roßlau nad Łabą z czasu około 3,000 przed Chr. [czyli na terenie pochodzącej z Polski kultury amfor kulistych]. Droga pochodzącego z Europy symbolu wiodła przez Azję Mniejszą do Indii. Ustalono dotąd, że im im dalej od obszaru znalezisk w Europie Środkowej, tym młodsze są znaleziska tego symbolu. W Azji Mniejszej w Troy - około 2,500 lat przed Chr.

         3. Hinduski obrzęd sati, zapoczątkowany i praktykowany wcześniej w KAK w Polsce.
Na podstawie materiałów grobowych archeolodzy domyślają się istnienia w kulturze amfor kulistych obrzędu pogrzebowego par ludzkich, zwanego na terenie hinduizmu sati. Obrzęd taki realizowany był pochówkami żon zmarłego mężczyzny lub pochówkami umiłowanych przez niego zwierząt domowych, wyposażanych dodatkowo w honorowe dary. Paralelę ideologiczną między ofiarą lub samoofiarą żon lub umiłowanych zwierząt szczególnie dostrzegała M. Gimbutas, widząc w tej praktyce rezultat dominującej roli mężczyzny w ustroju patriarchalnym; patriarchat panował przecież już w rodach kultury amforowej. Ślad obrzędu sati dostrzeżono także w praktykach grupy złockiej.
         Obyczaj sati został przeniesiony, z pewnością przez ludzi haplogrupy Z93, do Indii, gdzie w hinduizmie od starożytności prawie do współczesności praktykowano dobrowolne lub wymuszone przez tradycję (samo)spalenie czy zabijanie i pogrzebanie żony obok zmarłego męża. Z Indii ideologia ta przenosi się później na niektóre inne kraje Azji.
         Na temat tradycji obrzędu sati w kulturach: http://pl.wikipedia.org/wiki/Sati_(ceremonia)

4. Symbolika zębu jako znaku siły i trwania.
Jest ona wyraźna w hinduiźmie, w kulcie jednego z największych bogów o imieniu Śiwa. W przedstawieniach występuje on z atrybutem trójzębu, triśula ('trójząb'). Triśula jest symbolem trzech sił (gun) i trzech epok czasu. Streszczając, jedna siła świata to dobroć, która władała przeszłością. Druga siła to żądze i namiętności, do których należy teraźniejszość. Trzecia siła to głupota, a ona będzie rządzić w przyszłości, dokonując zniszczenia i końca świata.
Trójząb, symbol ponadczasowych sił, był już godłem założycieli ruskiej dynastii Rurykowiczów, później znalazł się w herbie Kijowa, a teraz jest godłem państwa ukraińskiego.
Z wymową zębu, jako przedchrześcijańskiego i zapewne praindoeuropejskiego symbolu siły i trwania, spotykam się np. w jednym ze starych drewnianych kościółków małopolskich (miejscowości tu nie wymienię), początkiem sięgającym średniowiecza. W nim między belkami znajdują się bardzo liczne, mocno wciśnięte zęby ludzkie, wyjęte może z grobów wcześniejszego tam cmentarza. Służą one zapewne dla dodania siły i trwania tej świętej budowli.

II-f.

Południowe europejskie migracje rodu R1a-M417
z ojczyzny Praindoeuropejczyków

1) Wczesnobrązowa kultura mierzanowicka

Godna specjalnej uwagi jest jeszcze archeologiczna grupa Dobre (Dobre, wieś/gmina, ok. 3 km od wsi Dęby nad Bachorzą na Kujawach), utożsamiana także z grupą Chłopice-Vesele, która powstała jakby w przeddzień epoki brązu, uważana także za proto-mierzanowicką, rozpoznaną już na Podkarpaciu i w południowo-zachodniej Słowacji, albo blisko z nią spokrewniona. Na podłożu grupy Dobre wyrosła kultura iwieńska (od: Iwno, gm. Kcynia, pow. Nakło) z elementami sznurowymi, rozprzestrzeniona zwłaszcza w rejonie zbliżenia Wisły, Noteci i Brdy, oraz prawdopodobnie także kultura mierzanowicka (od: Mierzanowice koło Sandomierza), również silnie związana z tradycją sznurową.
Kultura mierzanowicka rozprzestrzeniła się na dużej przestrzeni od Małopolski po południowo-zachodnią Słowacji i po Wyżynę Wołyńską. Rozwijała się pomyślnie od wczesnego okresu epoki brązu. Będąc własnym wytworem ludności, utrzymywała kontakty z grupami karpackimi (jak Trzcinica nad Wisłoką i Maszkowice nad Dunajcem) i zakarpackimi wysoko rozwiniętej kultury Otomani-Fuzesabony (wschodnia Słowacja, północno-wschodnie Węgry i północna Rumunia). Spełniwszy swoje historyczne zadanie, została w końcu zastąpiona przez południową flankę kultury trzcinieckiej (w tej właśnie mierzanowickiej kulturze z wpływami Otomani-Füzesabony rozwijała się od około 2.800 przed Chr. także genetyczna gałąź zwana "Stara karpacka" z mutacją YP340, którą legitymuje się i autor tej strony).

2) Środkowobrązowa i bursztynowa indoeuropeizacja Greków w kulturze mykeńskiej

Wielu wcześniejszych autorów upatrywało genezy języka indoeuropejskiego w kulturach stepowych, zwłaszcza że do niedawna także kulturę CSz wywodzono ze stepów. Natomiast według nowszych autorów główną przeszkodą do uznania ojczyzny Praindoeuropejczyków między kulturami stepowymi jest stwierdzona wczesna indoeuropeizacja kultury helladzkiej (wczesnogreckiej). Proces ten, zwłaszcza po odczytaniu w 1953 r. pisma linearnego B, odnoszony jest nawet do pierwszej połowy II tysiąclecia przed Chr., tj. do czasu, dla którego nie dostrzega się żadnych wpływów kultur stepowych na archeologię lądowego regionu Morza Egejskiego (P. Kaczanowski, J.K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich, Kraków 1998).

Główny europejski szlak bursztynowy w starożytności prowadził przez Kujawy.
Ludność kultury amfor kulistych była inicjatorem wielkiej produkcji bursztynu nad Bałtykiem (M. Szmyt 1999) i pierwszym pośrednikiem jego eksportu (J. Czebreszuk, Bursztyn w kulturze mykeńskiej, 2011:36 i n.)

Obecnie już wiadomo, że pierwsze bursztyny znad Bałtyku via Kujawy w grobowych skarbcach kultury mykeńskiej (Mykeny na półwyspie Peloponeskim) pojawiają się już w okresie przed-cytadelowym, a dokładniej: środkowohelladzkiej fazie epoki brązu, czyli w fazie ŚH IIIB, to jest w latach około 1750-1700 przed Chr. (J. Czebreszuk, Bursztyn w kulturze mykeńskiej, Poznań 2011). Wyroby z bursztynu, przydatne na prestiżowe dary grobowe dla mykeńskiej arystokracji, mógł towarzyszyć już owym wczesnym falom migracji proto-greckiej ludności na południe Bałkanów z nadbałtyckiej czy nadwiślańskiej północy lub innych środkowoeuropejskich kultur indoeuropejskich. Zbiega się to właśnie ze wskazywanym przez językoznawców czasem indoeuropeizacji Greków, a także sąsiednich regionów Europy.
Szczególny udział w tej "migracji" surowców i wysoce prestiżowych wyrobów bursztynowych, ideologii grobów jednostkowych - tzw. prestiżowych, a zarazem języka indoeuropejskiego ku greckiemu rejonowi Bałkanów i mykeńskiemu Peloponezowi mogła mieć ludność z zanikającej wówczas w kujawskiej aglomeracji kultury amfor kulistych, rozwinięta w samym sercu Kujaw w archeologicznej grupie Dobre kultura iwieńska (niesłusznie uważana za unietycką) lub wykształcone na elementach tradycji "sznurowej" i "dzwonowatej", a znane z pośredniczenia w handlu bursztynem tzw. rozdzielniki z kultury unietyckiej w Wielkopolsce lub na Pomorza, nad środkową Odrą lub Solawą - ogólnie - z unietyckiego trójkąta: Polska, Niemcy, Czechy. Nie można także wykluczyć pośrednictwa ludności z Małopolski i z Kotliny Karpckiej - z kultur mierzanowickiej i Otomani-Füzesabony.

J. Czebreszuk wyraźnie podkreśla jakiś bardzo kultowy stosunek ludzi mykeńskich do gotowych wyrobów z bursztynu, którego - wbrew ich wybitnym i wszechstronnym umiejętnościom artystycznym i możliwościom warsztatowym - Grecy nie chcieli nawet dotykać swoimi narzędziami, przerabiać i doskonalić.
Był bowiem bursztyn w ich oczach nie tylko obiektem kultu solarnego, darem codziennie odpoczywającego i śpiącego gdzieś na północy Słońca, ale może także wspomnieniem północnego kraju, nieznanej już praojczyzny ich przodków.

II-g.

Aktualne rozproszenie rodu R1a-Z283 i R1a-Z93 w krajach Europy i Azji

Dane: Atlas of Genetic Genealogy (w 1 kolumnie) i Eupedia (w 2 kolumnie)
( https://sites.google.com/site/haplo4862 ... -chart-dna http://www.eupedia.com/europe/european_ ... oups.shtml )

(Ilość w procentach populacji danego kraju)
Grupa europejska M417 (prawie wyłącznie Z283).
Europa środkowa i wschodnia:

Polska.............54,1 % (56 %)
Ukraina............49,3 ... (43)
Słowacja..........44,2... (42)
Łotwa...............41,5... (40)
Litwa................36,7... (38)
Słowenia......... 36,5... (34)
Rosja.............. .36,0... (46)
Białoruś.......... 35,9... (49)
Czechy........... .31,0... (34)
Estonia........... .30,9... (32)
Mołdawia........ 29,8... (--)
Chorwacja....... 25,7... (29)
Węgry............. 21,5... (32)
Rumunia.......... 19,9... (18)
Grecja ..............15,3... (11-20)
Bośnia-Herzeg..15,1... (13)
Bułgaria............11,3... (15)
Serbia................14,5... (15)
Macedonia........11,1... (13)
Albania............. 8,6... (9)
Kosowo............ 9,6... (--)
Turcja............... 8,3... (7)
Finladia..............7,3... (7)

Europa środkowa i zachodnia:

Norwegia S-W 29,8... (27)
Islandia............ 20,9 ..(23)
Niemcy.............16,8... (9-24)
Austria............ 15,1... (26)
Holandia..........11,8... (6)
Luksemburg ....11,4... (9)
Szwajcaria .......10,1... (8)
Dania................7,2... (12)
Belgia...............5,8... (4)
Francja............ 5,1... (2)

Grupa azjatycka R1a-M417 (prawie wyłącznie Z93)

Indie/Pakistan/..45,7 %
Indie/Półwysep/.26,7 (inni podają: 16)
Kirgistan............45,6
Afganistan........29,8
Uzbekistan.........25,7
Bangladesz....... 23,8
Tadżykistan...... 22,6
Nepal..................22,2
Kazachstan..... .18,5
Oman.................13,6
Zjedn. Emiraty..13,6
Iran.....................12,1 (inni podają: 16)
Turkmenistan...10,5
Bahrajn..............10,5

I ci wszyscy - to zapewne potomkowie kujawskiego ojcowskiego rodu R1a-M417 powstałego około 5200 lat przed Chr. !

Zasiedlenie Europy: neolit i epoka brązu:

Есть и еще один образец, который частично похож на современных восточных+западных славян - это "венгр" BR2 (поздняя бронза, Киятице, северо-восточная Венгрия, около 3.1-3.2 тысяч лет назад). Точнее, он хорошо подходит под смесь славян и неолитических земледельцев:
Собственно, у современных славян вклад неолитических земледельцев вполне заметен, хотя он и меньше, чем у BR2.
Видно как из Польши выходит центр и обтекает Германию где много бикеров и гедрозии, и еще в большей степени обтекает ямников и басков. Паттерн распространения совпадает с шнуровиками, и ни с какой другой культурой.
http://генофонд.рф/wp-content/uploads/irish2.jpg

Pierwszy archeo-genetyczny ślad migracji Praindoeuropejczyków
z Europy Środkowej na Wschód.

Poltavka nad Środkową Wołgą. Wyróżniający się pochówek I0432 kultury Yamna-Samara z lat 2900-2500, zidentyfikowany przez Mathieson et al. 2015 jako Z93/Z94, zwany Połtawka poboczny dlatego, iż - przeciwnie do innych pochówków z tego czasu - w autosomalnym DNA wykazuje wysoki procent składników z zachodniego aDNA, z pogranicza kultur ceramiki sznurowej i pucharów dzwonowatych, co odpowiada głównie ziemiom Polski centralnej (ewentualnie wschodnich Niemiec), na których obie kultury spotkały sie i żyły w jakiejś symbiozie (Davidski, Eurogenes ( http://eurogenes.blogspot.com.au/2016/01/the-poltavka-outlier.html ). Dalsze koneksje aDNA wskazują na migrację tej populacji do Azji Środkowej i Południowej, jak wskazuje poniższa mapa. Fakt ten jest kolejnym potwierdzeniem środkowoeuropejskiej ojczyzny Praindoeuropejczyków.

Żróło: http://3.bp.blogspot.com/-cNSXwsd3wOw/VpRL6ZyiLQI/AAAAAAAAD5E/LkYHrKiBHpI/s1600/The_conquest_of_Asia.png

http://www.nature.com/nature/journal/v528/n7583/full/nature16152.html (Nature, 528, 499-503, 24.12.2015)

Najbardziej dokładny obraz osadnictwa azjatyckiego Z93

http://cdn.eupedia.com/images/content/Haplogroup-R1a-Z93-Eurasia.png

III.
Przedindoeuropejskie społeczności haplogrup I1 i I2.
Języki pre-pragermańskie w kulturach 'kręgu północnego' = Maglemose
i zapewne komornickiej, chojnicko-pieńkowskiej i pucharów lejkowatych.
Ich indoeuropeizacja przez Ród R1a-M417

(Uwaga. Tradycyjnie język praindoeuropejski datuje się na czas pierwszych migracji i powstania jego dialektów, tj. około 3.000 lat przed Chr., podobnie jak język pragermański na około 700 lat przed Chr. Wcześniejsze formy tych języków, do których postaci nie możemy dojść metodą standardowych analiz lingwistycznych, oznaczamy przedimkiem "pre-")

Poszukując genezy języków indoeuropejskich i ich praojczyzny w najbardziej prawdopodobnym regionie - w Europie Środkowej, zwłaszcza w Polsce najwcześniej po ustąpieniu maksymalnego zlodowacenia LGM, wyłączamy te grupy ludności paleolityczne wędrownych łowców zbieraczy, sporadycznie pojawiające się na naszych ziemiach około X-VIII tysiąclecia przed Chr., które nie mogą być skojarzone z żadna dzisiejsza IE-populacją. Chodzi np. o grupy kultury hamburskiej (związanej z zachodem) lub grupy świderskie (wyemigrowały prawdopodobnie na północny wschód). Wpływy zaś mezolitycznej kultury kundajskiej (od: Kunda w Estonii), genetycznie związanej z populacjami haplogrupy N1c północnej Rosji, obejmowały tylko północno-wschodni skrawek ziem Polski.
Pominąć trzeba także osadnictwo pierwszej ludności rolniczej na Europejskim Niżu, kultury ceramiki wstęgowej rytej (KCWR, LBK), rozwijającej się w Małopolsce południowej od około 5.600 lat przed Chr. (Czekaj-Zastawny, Osadnictwo..., Kraków 2008), a na Kujawach - od około 5400 lat przed Chr. (Kaczanowski, Kozłowski, Najdawniejsze dzieje..., 1998). Zanikła ona po kilkuset latach i genetyce już wiadomo, że tworzyły ją bliskowschodnie, nie reprezentujące etnosu indoeuropejskiego populacje rodu G2a. Jego niewielkie zagęszczenie stwierdzane jest dziś w niektórych regionach Europy południowej, dość dużo na Sardynii (12 procent), a najwięcej wśród Gaguazów w Moldawii (13 procent): http://www.eupedia.com/europe/european_y-dna_haplogroups.shtml .

.
"Staroeuropejska", przedindoeuropejska haplogrupa I (Y-DNA)

I
.
(źródło: Eupedia. See: Motala)
Haplogrupa I; jej bliskowschodnia geneza z IJ oraz europejska ekspansja: http://en.wikipedia.org/wiki/Haplogroup_IJ

Dziełem tej samej haplogrupy I1-M253 oraz I2-M223 były mezolityczne kultury półwyspu Jutlandzkiego, południowej Szwecji i północnych Niemiec. Archeogenetyka bowiem potwierdza wczesną obecność w tym regionie Europy haplogrup I (I1 i I2). Mamy teraz wyniki archeologicznych szczątków Y-DNA z pięciu szkieletów północnych Europejczyków (Motala, Szwecja) z około 6-5 tys. lat przed Chr., a więc z czasu jeszcze przedrolniczego w Skandynawii (Lazaridis et al. 2013). Wszystkie wykazały haplogrupę I. Trzy szkielety wykazały haplogrupę I* (nie znaleziono dalszych mutacji). Dalsze dwa też ze Szwecji - z haplogrupą I2; nadto w tych samych badaniach ujawniono jedno I2 z Niemiec (Loschbour). Zob. omówienie i dyskusja:
http://dienekes.blogspot.com/2013/12/europeans-neolithic-farmers-mesolithic.html
Poza tym na terenie Niemiec (Liechtenstein Cave) stwierdzono, obok R1a (1) i R1b (1), haplogrupę I2a2 w archeologicznych szczątkach czterech mężczyzn z epoki brązu, z około 1000 lat przed Chr.

Haplogrupy I1 i I2 w kulturze komornickiej, chojnicko-pieńkowskiej i pucharów lejkowatych na ziemiach polskich

Pierwsze mezolityczne kultury na polskich ziemiach to komornicka (od: Komornica nad Wisłą; od około 8.000 do ok. 5.000 lat przed Chr.) i jej zmodyfikowana kontynuacja, chojnicko-pieńkowska (od: Chojnice na Pomorzu i Pieńków nad Wisłą; od ok. 4.000 do ok. 3.000 lat przed Chr), były swoim pochodzeniem i ludnością ściśle powiązane z kulturami i ludnością na terenie Danii i przyległych ziem północnych Niemiec i południowej Szwecji, kulturami: Maglemose (w Duvensee i Svaerdborg; od ok. 9.000 do ok. 6.000 przed Chr.), Kongemose (od ok. 6.000 do ok. 5.200 przed Chr.) i Ertebolle (od ok. 5.300 do ok. 4.000 lat przed Chr.). To dzieła ludności rodów I1 i I2.
Szczególnym dziełem zapewne tej samej ludności była kultura pucharów lejkowatych (skróty: pol. KPL, niem. TRB, ang. FBC). Swoje wpływy osadnicze rozprzestrzeniała od dolnej Łaby, Jutlandii i południowej Szwecji przez Polskę po środkowy Bug, granice Mołdawii i kultury trypolskiej (m.in. przejmując teren północnej flanki kultury lendzielskiej).

         Kultura pucharów lejkowatych rozwijała się w czasie się od około 4.300 do koło 2.800 lat przed Chr. (J. Wierzbicki, Wielka kolonizacja, 2014, s.156), pod wpływem neolitcznych elementów późnej ceramiki wstęgowej grupy brzesko-kujawskiej (KPCW) i lendzielskiej, pochodzenia naddunajskiego. Powstała ona zapewne na terenie Kujaw. Była dziełem ludności autochtonnej, w znacznym stopniu postlinearnej (późnolinearnej), jeszcze nie zindoeurpeizowanej,
         Ludność oraz kultura KPL (TRB), zdaniem archeologów, miały niemałe znaczenie dla dalszego rozwoju neolitu i eneolitu w Polsce, nie tylko gospodarcze, ale także etniczne. Kulturze pucharów lejkowatych, jak i jej wyżej omówionym poprzedniczkom na ziemiach polskich i u styku ziem niemiecko-sakandynawskich, trzeba przypisać jakieś formy języka pre-pragermańskiego (PPG), zainicjowanego już w trakcie wczesnej migracji gdzieś z Bliskiego Wschodu przez pontyjskie stepy ku Bałtykowi. Taki też wniosek mogą sugerować badania lingwistyczne fińskiego naukowca Mikko Heikkila (2014): Wkład Fennoskandii do prahistorii języków w czasie i przestrzeni, http://dienekes.blogspot.com/2014/08/indo-europeans-preceded-finno-ugrians.html     oraz https://helda.helsinki.fi/handle/10138/135714
         Ludność ta, zapewne już w trakcie swej, zapoczątkowanej około 10.000 lat przed Chr. migracji z Małej Azji, gdzie haplogrupa I (I1 i I2) wydzieliła się ze współnej haplogrupy IJ, migrując przez nadmorskie ziemie pontyjskie w kierunku północnych Niemiec, Jutlandii i południowej Skandynawii, formowała na szlaku i w ramach kultury Maglemose, Kongemose, Ertebolle i pucharów lejkowatych, swój etnos pre-pragermański. Tradycyjne językoznawstwo od dawna widziało w językach grupy germańskiej blisko 30 procent elementów nieindoeuropejskich czy raczej przedindoeuropejskich, pochodzących zapewne z języka rodu I1 i I2. Ponieważ jednak kulturę KPL tworzyła ludność z znacznej mierze postlinearna (późnolinearna), dlatego obok północnoeuropejskiej ludności haplogrup I1-I2 znalazła się zapewne i ludność neolitycznych kultur z Bałkanów i Środkowego Dunaju (Starcevo i rejon Balatonu). A byli to przedstawiciele trzech haplogrup (F, G i I): F*(M89), G2a(P15), G2a2b(S126), I(M170), I1(M253), I2a1(P37.2) (zob. http://dienekes.blogspot.com/2014/09/y-chromosomes-and-mtdna-of-early.html ). Ludność naddunajska pojawiła się tu w kulturze rolniczej oczywiście ze swoimi językami.

IV.
Indoeuropeizacja haplogrupy R1b-L11

Zasadnicze spostrzeżenie

Pod wpływem geograficznej i czasowej bliskości przybyłego tu rodu R1a-M417 i uformowanej tu kultury janisławicko-rudoostrowskiej oraz później wyłonionej kultury amfor kulistych owe pre-protogermańskie rody I1 i I2 i migranci znad Dunaju stają się kulturowo protoindoeuropejskie.
Natomiast pod wielorakim wpływem już w pełni zindoeuropeizowanego rodu R1b, zwłaszcza w kulturze unietyckiej i kulturze grobów jednostkowych (pucharów doniczkowatych i dzwonowatych - zob. niżej), ostatecznie formuje się język pragermański.

Blisko połowa ludności Europy, a w niektórych krajach Europy Zachodniej nawet blisko 80 procent, mówiącej dziś językami rodziny indoeuropejskiej, przeważnie typu kentumowego, wykazuje jednak haplogrupę R1b, a nie R1a. Jak wytłumaczyć przynależność tej ludności do rodziny indoeuropejskiej?
Otóż jakaś pierwotną bliskość językową między haplogrupami R1a i R1b może tłumaczyć wspólne ich pochodzenie od genetycznego prarodzica R1 z czasu orientacyjnie około 29.000 lat temu. Był to, być może, prajęzyk zwany nostratyckim. Ale szukamy okoliczności bliższych kontaktów językowych ludności R1b z językiem R1a.

Otóż wyróżniająca się haplogrupą R1b ludność, przybywszy z Azji Środkowej zapewne przez Wyżynę Irańską i Kaukaz i obszar kultury Maikop (z silnymi wpływami mezopotamskiej kultury Uruk), zajęły tereny stepowe w pasie przykaspijskim i przyczarnomorskim, czyli w pasie od Południowego Uralu i od wczesno neolitycznej kultury Elszanka (rozwijającej się od około 8300 r. przed Chr. na lewym brzegu Wołgi u ujścia Samary) aż do Dolnego Dniepru (kolor żółty na mapie kultury sznurowej, zob. wyżej). Kultura Elszanka sięgała jednak jeszcze dalej na zachód, aż do ujścia Dunaju, wpływając przy tym na kulturę Boh-Dniestr, której ludność, jak zanotowano wyżej, raczej nie należała do ludności R1b, lecz haplogrup I1 i I2 (zob. datowanie: D.W.Anthony, The Horse, s. 141-142). W polu wpływów populacji z Elszanki była też kultura Jamowa (Yamna).

Migracje obecnie już nadczarnomorskich populacji R1b, prawdopodobnie już z mutacją L23, kierowały się ku Europie prawdopodobnie obydwoma obrzeżami Morza Czarnego, jak to proponuje archeologia i zachodnioeuropejska mapa Eupedii:

Opis obrazu (fragmentu mapy z Eupedii). Ingres Haplogrupy R1b do Europy:
1) przybycie przez Kaukaz na stepy nadkaspijskie i nadczarnomorskie; 2) oddziaływanie na sąsiednie plemiona i migracja ku Europie szlakiem nadczarnomorskim i naddunajskim; 3) przybycie do Europy około 3.000 lat przed Chr. jako haplogrupy z mutacjami kolejno L23, L51 i L11; 4) podział L11 około 2.500 lat przed Chr. na wielkie podgrupy z mutacją U106, północną, wśród Niemców i Anglo-Sasów oraz z mutacją P312 i jej podgrupami U152 (południowo-zachodnią) i M21 (północną, celtycką).

Wbrew istniejącym dziś politycznym i kulturowym granicom, wielu archeologów, zwłaszcza polskich i niemieckich, głębiej analizujących archeologiczne kultury swoich ziem, zauważa jakąś ponadgraniczną "strefę południowo-bałtycką", rozwijającą się u schyłku neolitu i w początkach epoki brązu. Wyniki swoich i innych archeologów badań relacjonuje J. Czebreszuk we wspomnianej już wyżej publikacji: Schyłek neolitu i początek epoki brązu w strefie południowo-zachodniobałtyckiej [III i początki II tys. przed Chr.], Poznań 2001.

W pakiecie kultur owej strefy południowo-zachodniobałtyckiej, na przestrzeni między dwoma dynamicznymi ośrodkami, tj. na Kujawach i Jutlandii, na terenie rozwiniętej i nadal tu istniejącej kultury amfor kulistych (KAK) - czyli, jak już wiemy, praindoeuropejskiego rodu R1a-M417, można także zidentyfikować czytelny kulturowy pakiet artefaktów czterech kultur, które - jak się okazuje - ściśle są spokrewnione z PDZ; a ta, jak skądinąd wiemy, jest kojarzona z ludnością haplogrupy R1b, począwszy od R1a-L11, której najbliższymi potomkami jest U-106 (zwane niemieckie) i P312 (zwane italo-celtyckie). Ich powstanie standardowo datowane jest na połowę III tysiąclecia przed Chr.

Ten pakiet kulturowy (pakiet artefaktów) na terenie wydzielonej przez J. Czebreszuka strefy południowo-zachodniobałtyckiej tworzą: 1) północna strefa kultury unietyckiej, 2) kultura grobów jednostkowych od czasu jej przeformowania w kulturę pucharów doniczkowatych (przez grupy z kultury pucharów dzwonowatych?) około połowy III tysiąclecia przed Chr. oraz później 4) zespół Riesenbecher-Trzcieniec.

Właśnie na Kujawach i w jego sąsiedztwie archeologia pozwala zauważyć prahistoryczny kontakt ludności z genetycznych haplogrup R1a-M417 i R1b-L11, a zatem i ostateczną indoeuropeizację ludności tej drugiej.

1) KGJ (tj. kultura grobów jednostkowych) zespolona ze sznurowcami od swego początku, powstała około 2800 lat przed Chr. w Jutlandii. Rozprzestrzeniała się głównie w Jutlandii, na Niżu Europejskim w pasie od dolnej Łaby do dolnej Wisły i na Kujawach, a więc tu, w strefie południowo-zachodniobałtyckiej, i w tym rejonie stanowi manifestatywny wyróżnik kręgu sznurowego. Była ona zapewne tworem jednej z gałęzi rodu R1a (zwłaszcza Z284).

Jednak około połowy III tysiąclecia przed Chr., akurat wtedy właśnie, gdy w Europie pojawia się i ekspanduje haplogrupa R1b-L11 i jej dwie wielkie europejskie podgrupy, esowate obrysy pucharów "sznurowych", dotąd charakterystycznych dla KGJ, nagle przyjmują zaskakującą formę doniczkową; najpierw na Kujawach (ok. 2.700 lat przed Chr), a potem, ok. roku 2.500 przed Chr. w innych ośrodkach koncentracji KGJ; jednak mapy przestrzenne obydwu form pucharów, esowatych i doniczkowych, nie pokrywają się wzajemnie w stu procentach; ta druga widocznie nie jest wynikiem naturalnej ewolucji wewnętrznej tej pierwszej, lecz oddziaływania jekigoś elementu napływowego
Otóż doniczkowa forma pucharów znana jest także z ośrodków kultur metalowych (miedzi i brązu), a jako pierwsza taka, została rozpoznana w kulturze PDZ na Półwyspie Iberyjskim (Zambujal, Portugalia). Datą jest równoczesna doniczkowej formie na Kujawach, około 2.700 przed Chr. Ważne jest to, że ośrodkom największej koncentracji KGJ towarzyszą odtąd podobne stylistycznie ośrodki PDZ.

Tak więc ta nagła zmiana formy ceramiki na całym obszarze KGJ musiała być wynikiem zderzenia między jej dotychczasową ideologią "sznurową", a bardziej atrakcyjną nową ideologią i mistyką, towarzyszącą wytopowi metalu i kowalstwa, związaną z kulturą PDZ.
Jest zarazem manifestacją możliwości językowych kontaktów między praindoeuropejską grupą KGJ (i KAK) na Kujawach, czyli ludnością R1a-M417, a przybyszami PDZ, kojarzoną z zasadniczo kentumową ludnością haplogrupy R1b-L11. Kontakty te mogły zaowocować indoeuropeizacją tej ostatniej. W genealogii genetycznej już od wielu lat datuje się europejski ingres i ekspansję haplogrupy R1b-L11 właśnie na ten sam czas, co w archeologii datuje się ekspansję kultury PDZ - na połowę III tysiąclecia przed Chr.

2) Sama kultura PDZ, do niedawna zwłaszcza w kujawskiej tradycji sznurowej niezauważana, teraz, na skutek nowych badań archeologicznych, jest widoczna. Widoczna jest nie tyle kultura PDZ, co pojedyncze artefakty tej kultury, tak w zespołach osadniczych, jak i grobowych na Kujawach, Jutlandii czy na sąsiednich terenach. Owe artefakty, związane z dolnoreńskim kręgiem PDZ, są tu świadectwem ich bliskich kontaktów handlowych i wymiennych. Artefakty te manifestują także fakt kontaktów kultury PDZ z kulturą KGJ (z tego właśnie związku rodzi się np. kultura iwieńska).

3) "Metalowa" kultura unietycka (KU), a zwłaszcza jej północne "struktury Bruszczewo-Łęki Małe" wyłonione zostały z kulturowej grupy PDZ najprawdopodobniej na terenie strefy poludniowo-zachodniobałtyckiej. KU rozwijała się tu przez kilka wieków przed i po roku 2.000 przed Chr., mając tym samym możliwość kontakty kulturowego i językowego z KAK

4) Riesenbecher-Trzciniec (R-T) to pakiet kulturowy z czasu schyłku neolitu, a jako taki, i jako nowa jednostka archeologiczna został stwierdzony niedawno przez J. Czebreszuka. Zauważył on ścisłe powiązanie między horyzontem trzcinieckim a północnoniemieckim zespołem kulturowym Riesenbecher. Pakiet ten rozciągał się na wielkiej przestrzeni od dolnej Łaby na Zachodzie po górne i środkowe dorzecze Dniepru na Wschodzie i Małopolskę na Południowym Wschodzie. Z siedmiu grup artefaktów horyzontu trzcinieckiego trzy pierwsze, najstarsze, mają swoje pochodzenie z niżu niemieckiego i znów nawiązują do tradycji PDZ i KGJ. Pozostałe mają pochodzenie raczej lokalne.

Tak więc dość było możliwości, aby ta, głównie zachodnioeuropejska ludność R1b-L11 i jej dwie wielkie podgrupy z mutacjami U106 i P312, mogły tu, na Kujawach, przejąć podstawowe elementy języka praindoeuropejskiego w wersji pierwotnej, kentumowej i później samodzielnie rozwijać jego regionalne dialekty.

Podsumowując trzeba stwierdzić, że chociaż ludność R1b nie jest grupą "rdzennie" praindoeuropejską w sensie biologicznym, to jednak z powodu swego pokrewieństwa biologicznego (genetycznego Y-DNA) z indoeuropejską haplogrupą R1a-M417, a nadto dzięki przejęciu od niej praindoeuropejskiego stanu języka w formie jeszcze kentumowej, w całej pełni od co najmniej eneolitu należy do indoeuropejskiej rodziny językowej i biologicznej.

Dzisiejsza obecność haplogrup R1a i R1b
w indoeuropejskich grupach językowych IE Europy

Dzisiejsze w Europie
języki indoeuropejskie
(mapa wg. Robert Gabel, Wikipedia 2012)
Kliknij, aby powiększyć!

Gałęzi indoeuropejskiego rodu
R1a-M417

R1a-CTS4385 północno-zachodnioeuropejska
R1a-Y2395/Z284 - północnoeuropejska
R1a-M458 - środkowoeuropejska
R1a-Z280 - środkowo-wschodnioeuropejska
R1a-Z93 - środkowo i południowo azjatycka
(w części aryjska i aszkenazyjska)
.

R1b-L23 (L51), L11

R1b-L23 bałkańska i anatolijska
.
R1b-L11:
R1b-U106 wsch. i płn.-niemiecka, anglosaska
R1b-P312 ogólnie zachodnioeuropejska
- U152 italo-celtycka
- L21 atlantycka, celtycka
- DF27 iberyjska
.
R1b-V88 afrykańska, zwłaszcza w językach czadyjskich, nieindoeuropejskich

Praindoeuropejska GENEZA SŁOWIAN
Zob. na nowej stronie: Praindoeuropejska geneza Słowian. Proto-Slavs

Wydzielenie się indoeuropejskich grup językowych: hetycka 4300, tocharska 3700, grecko-armeńska 3300,
indo-irańska 3000, bałto-słowiańska 2700, germańska 2300, italska1900, celtycka 1900 lat przed Chr.
http://www.linguisticsociety.org/files/news/ChangEtAlPreprint.pdf

karmin-z283-tree.pdf

Jak układa się mapa PCA genetyki kultur europejskich

<<<= Wróć do
Pochodzenie Europy
Ludność epoki lodowcowej - Praindoeuropejczycy -Europejczycy - Polacy
1. Genetyczna historia Europy: epoki lodowcowej od około 45.000 do 7.000 lat temu,
i później

Adres: ks. Stanisław Pietrzak, Tropie 6, 33-316 Rożnów

Zadzwoń,
przekaż uwagę lub informację:

tel. 018.449 41 81
lub 601 918 322

(można dzwonić do 21⁰⁰)
E-mail: pietrzakstan@poczta.onet.pl

Wszelkie uwagi dla mnie proszę przekazać meilowemu gołąbkowi:

Dziękuję, już dziś przekażę Adresatowi

DZIĘKUJĘ!
JESTEŚ MIŁYM

GOŚCIEM
NASZEJ WITRYNY!

Do strony Pietrzakowie. Genealogia. Pietrzak
Do strony Kurczabowie. Genealogia. Kurczab. Bołoz
Do strony Janikowie. Genealogia. Janik
Do strony Szlagowie. Genealogia. Szlaga/Ślaga
Powrót do Strony głównej witryny: Parafia TROPIE

Nasze Menu. Startuj ze Strony Głównej!

TROPIE - kościół i sanktuarium
śś. Świerada i Benedykta

Wioski
w parafii Tropie

Kościoły i święci
w regionie

Polsko-słowacko-
węgierskie braterstwo
kościołów i szkół

STRONA GŁÓWNA
Topografia Parafii
Święci Pustelnicy
Kalendarium histor.
Zwiedzamy kościół
Relikwie w kościele
Zwiedzamy pustelnię
Zwiedzamy parafię

Wydarzenia nowe
Ogłoszenia niedz
Refleksje aktualne
Informacje stałe
Literatura naukowa
Kontakt z nami
Ulubione strony
Okolicznościowe

Tropie SzP
Roztoka-Brzeziny SP
Witowice Dolne
SzkołaPodst.WD
Witowice Górne
Wytrzyszczka SzP
Będzieszyna
Najdawn. dzieje

Parafie, kościoły itd.
Dekanat Czchów
Kościoły i święci DC
Dekanat Ujanowice
Dekanat Zakliczyn
Parafie nad jeziorami
Konkurs regionalny

Tropie - ojczyzna
Nitra katedrála Zobor
Skalka nad Váhom
Nitra základná škola
Trenčn základná škola
Skalité základná škola
Witowice Dolne szkoła
Wytrzyszczka szkoła

WebM. ks.St.Pietrzak; pietrzakstan@poczta.onet.pl; tel. 601 918 322; Copyright by Parafia Tropie 2009

Str.pryw.-genealog. PIETRZAKOWIE.Pietrzak, JANIKOWIE.Janik, KURCZABOWIE, SZLAGOWIE Nadto: Gierałt.GIERAŁTOWIE