†
WYBIERZ RÓD lub GENEALOGIĘ GENETYCZNĄ:

PIETRZAKOWIE

JANIKOWIE

SZLAGOWIE

KURCZABOWIE

nadto: GIERAŁTOWIE

GENEALOGIA GENETYCZNA.

.

Strony genealogii genetycznej na naszej witrynie 1.  Genealogia Y-DNA,  mtDNA i autosomów DNA. Jak zbadać swoja genealogię DNA? 2.  Haplogrupy R1i R1b euroazjatyckie i indoeuropejskie 3.  Mitochondrialne mtDNA 4. Y-Adam, praojciec wszystkich współczesnych ludzi 5. Geograficzna i etniczna kolebka współczesnych ludzi 5. Fundusz Rozwoju Rodu A00 w Kamerunie [ 1 ] [ 2 ] [ 3 ] 6. Indoeuropejczycy i ich języki. Ojczyzna Praindoeuropejczyków 7. Indoeuropejska geneza Scytów, Tocharów, indo-irańskich Ariów, Anatolijczyków i Ormian) 8. Zindoeuropeizowane rody Y-DNA, pierwotnie nieindoeuropejskie 9. Praindoeuropejska geneza Słowian 10. Polacy, skąd i kim jesteśmy? Biologiczne, etniczne i kulturowe korzenie Polaków 11. Pochodzenie ludności w dorzeczu Dunajca i jego regionie 12. Inne wybrane regiony 13. "Stara Karpacka" gałąź rodu R1a: YP343.  14. "Polskie Mykeny nad Dunajcem" - kultura Otomani-Füzesabony 15. Kreacjonizm ewolucjonistyczny

Wiele tysięcy praojców     i tyleż pramatek mam. Zapadły się ich mogiły      i nie ma ich kości... Ale znajduję coś w sobie       - ich własne de-en-a. Poznam je,    przy nim uklęknę       w synowskiej miłości! ......... Mój pogląd na świat: Kreacjonizm ewolucjonistyczny The evolutionistic creationism

Moje SNP  od Y-Adama - L74  od ojca:  R1a-Z280...YP380  od matki - H14a

Genetyka odsłania tajemnice pochodzenia
ludności w dorzeczu Dunajca i jego sąsiedztwie
(Artykuł opublikowany w regionalnym roczniku Almanach Muszyny R. 2011 i 2012.
W miarę rozwoju badań jest on tu aktualizowany dopiskami czcionką koloru zielonego).
 

REJON DUNAJCA to teren określony całym dorzeczem tej rzeki, od południowych Tatr i górnego odcinka Popradu na Słowacji po ujście Dunajca do Wisły, wraz z jego prawym dopływem - Białą Tarnowską.       (Częściowo trzeba uwzględnić też i tereny przyległe: od wschodu zlewisko Ropy i lewe dopływy Wisłoki (z miastami Jasło, Dębica i Mielec), od południa Tatry, Spisz i łemkowski odcinek Karpat wraz z górnym Szaryszem na Słowacji, a od zachodu -  dorzecze Raby i Kisieliny).       Ślady przebywania współczesnego człowieka i osad ludzkich sięgają tu środkowego paleolitu  (np. prawie nieprzerwanie od ponad 30 000 lat była zasiedlana Jaskinia Obłazowa nad Białka Tatrzańską na Spiszu ).

Lokalne, regionalne i ponadregionalne periodyki, poświęcone kulturze, historii i sprawom etnicznym, często starają się odpowiedzieć na frapujące pytanie o początek takiej, czy innej, omawianej rzeczywistości etnicznej. Odpowiedzi szukają zwykle w pamięci świadków, źródłach pisanych, pamiątkach rzeczowych lub nawet w archeologii. Ale te źródła w wielu sprawach okazują się ograniczone i niezdolne do udzielenia pełnej odpowiedzi na  postawione pytanie.

Do takich pytań należy i kwestia pochodzenia grup ludności w rejonie Dunajca, Popradu i Białej lub najbliższych terenów przyległych. Nauka przecież już nie pozwala nam odpowiadać: Jesteśmy tu “od zawsze”, bo przecież rodowym gniazdem człowieka współczesnego nie jest ani Polska, ani Europa, lecz środkowo-wschodnia Afryka.  A jeżeli nie jesteśmy tu, w rejonie Dunajca, Popradu czy Białej “od zawsze”, to kiedy, skąd i jakimi szlakiem migracji przybyli tu nasi praojcowie? Czy przybyli z jednego, czy wielu regionów naszego kraju, Europy, Azji czy Afryki? Czy to prawda, że Słowianie pojawili się dopiero około V-VI wieku po Chrystusie i jakby z nikąd, co kiedyś starał się udowadaniać niemiecki archeolog-rasista Rudolf Kossina, a teraz także nasi skrajni allochtoniści?

 

I. Wyjaśnienie pojęć genealogii genetycznej,
czyli genealogii rodów Y-DNA i mtDNA

 

Na postawione wyżej pytania stara się odpowiedzieć genetyka, a właściwie genealogia genetyczna zwana też genealogią Y-DNA, czyli płciowego chromosomu męskiego oraz genealogia mtDNA, czyli przekazywanego przez matki “energetycznego” genu w komórkach organizmu. Jest to nowa gałąź wiedzy, licząca zaledwie około dziesięciu lat. Źródłem dla tej nauki są dane z testów Y-DNA i mtDNA w laboratoriach, dotąd przeważnie amerykańskich albo zachodnioeuropejskich.

Dla potrzeb genealogii analizuje się dwa rodzaje mutacji Y-DNA, które na podobieństwo archiwum historii przechowywane są w niekodującym (“śmieciowym”) regionie Y-DNA i przekazywane w liniach prostych tylko przez ojców i tylko swoim synom od pierwszego praojca, "chromosomalnego Adama” aż do dziś. Jedne mutacje, określane skrótem SNP (Single Nucleotide Polimorphism), zachodzą bardzo rzadko, zasadniczo raz w dziejach współczesnego człowieka i one wyznaczają niepowtarzalne haplogrupy SNP (od gr. haplos ‘pojedynczy, jedyny, niepowtarzalny’). Haplogrupy pozwalają odróżnić wielkie populacje ludzkie, liczące nawet dziesiątki lub setki milionów ludzi.

W praktyce słowa HAPLOGRUPA używa się dla oznaczenia albo samej mutacji SNP, albo całego RODU / klanu, czyli grupy ludzi, którą cechuje jedno ojcowskie pochodzenie, stwierdzone na podstawie owej jedynej i niepowtarzalnej w świecie mutacji SNP

Inne mutacje, zachodzące w rejonach szybkozmiennych Y-DNA (np. co kilkadziesiąt lub kilka tysięcy lat), oznaczane skrótem STR (Short Tandem Repeats), wznaczają tzw. haplotypy STR indywidualnych ludzi. Haplotypy pomagają odróżnić ludzkie rody, rodziny lub niekiedy nawet poszczególne osoby w rodzinie. Porównanie kilku lub więcej haplotypów STR umożliwia zidentyfikowanie rodzaju i ilości mutacji oraz ustalenie wieku ich wspólnego przodka, określanego angielskim skrótem TMRCA (Time to Most Recent Common Ancestry).

Analizuje się też geny mitochondrialne. Mitochondria znajduja się w plaźmie komórkowej i odpowiadają za jej energetykę (oddychanie i utlenianie w komorkach). Przekazywane są tylko w liniach prostych i tylko przez matki swoim dzieciom (córkom i synom). W mitochondriach też - jakby w bibliotece - “przechowuje się” seria mutacji w linii matczynej, począwszy od pierwszej matki, "mitochondrialnej Ewy”, aż do dziś. MtDNA testuje się w dwóch rejonach szybkozmiennych: HVR1 i HVR2, a w pełnym badaniu - także rejon pośredni między nimi.

Dzięki tym mutacjom w Y-DNA i mtDNA możemy poznać swoją ojcowską czy matczyną genealogię w linii prostej od pierwszych prarodziców, szlaki ich migracji ku naszej małej ojczyźnie, a także rozpoznać stopnie pokrewieństwa z innymi populacjami ludzkimi (tzw. genetyczny dystans, oznaczany symbolem GD).

W laboratoriach obecnie standardowo testuje się 67, a od kwietnia 2011 nawet 111 markerów, czyli ustalonych miejsc na “nici” Y-DNA. Takie analizy przeprowadza zwłaszcza amerykańska firma komercyjna Family Tree DNA (FTDNA) przy Uniwersytecie Arizona. W Rosji firma rosyjsko-czeska Gentis ogranicza się aktualnie do badania tylko 17 markerów (miejsc), co nie daje podstawy do dokładniejszych badań genealogii. Podobne badania, niekiedy bardzo szczegółowe, przeprowadzają też liczne zakłady medycyny sądowej, ale przeważnie według specjalnych wymagań sądownictwa i kryminalistyki.

Wyniki testów swojego DNA klienci przekazują dobrowolnie do baz Y-DNA i mtDNA dla potrzeb innych badań naukowych, zwłaszcza genealogicznych. Największą bazę stanowi Ysearch, w której znajdują się wyniki testów już blisko setek tysięcy ludzi z całego świata; medycyna sądowa posiada odrębną, dla genealogów mniej przydatną bazę: Yhrd. Opracowania tych wyników publikowane są w międzynarodowych periodykach naukowych, dostępnych u nas w uprzywilejowanych bibliotekach uniwersyteckich lub także przez internet.

Z punktu widzenia naszych polskich potrzeb najbardziej odpowiednie są dwa środowiska naukowe, opracowujące wyniki testów, jedno w USA, a drugie w Rosji. To środowisko w Stanach Zjednoczonych tworzą dwaj Amerykanie polskiego pochodzenia, genetycy Lawrence Mayka którego praojcowie pochodzą z Dębicy i Peter Gwozdz, którego przodkowie wywodzili się z okolicy Mielca. Pierwszy prowadzi tzw. FTDNA Polish Projekt, w którym zbiera i segreguje wyniki badań DNA ludzi, mających jakikolwiek rodowy związek z Polską w jej dawnych granicach. Ten drugi zajmuje się teoretycznymi badaniami grup i podgrup zebranego materiału polskiego, zwłaszcza jego datowaniem.

Środowisko rosyjskich genetyków nie ogranicza się do danych z terenu Rosji, lecz analizuje cały zestaw danych, zwłaszcza z bazy Ysearch, ze szczególnym uwzględnieniem materiału z terytoriów słowiańskich. Jeden ośrodek tworzy laboratorium Gentis i jego strona internetowa MolGen. Drugi to ośrodek zwany Rosyjska Akademia Genealogii Y-DNA, którą kieruje amerykański uczony rosyjskiego pochodzenia, dr Anatol Klosow (Anatole A. Klyosov). Jego zainteresowania koncentrują się także na tworzeniu jakby światowej wspólnoty duchowej genetycznego rodu R1a1a1 (rodu głównie słowiańskiego).

Od czerwca 2011 r. inicjatywę w opracowywaniu danych całej haplogrupy R1a w świecie (i tylko tej) przejęła międzynarodowa grupa wybitnych genealogów genetycznych, zorganizowana przez polskich badaczy pod kierownictwem dra Łukasza Łapińskiego. Na portalu R1a1a and subclades Y-DNA project grupa stymuluje rozwój  testowania, analizuje haplotypy, śledzi nowe SNP (t.j. snipy), sporządza cenne mapy rozprzestrzenienia się poszczególnych rodów i ich podgrup.

Grupa zaznacza też swoją obecność na forum dyskusyjnym A Genetic Genealogy Community dla przekazywania informacji i kontaków z klientami. Grupa oficjalnie używa języka angielskiego, a nieoficjalnie polskiego i nadto kilku innych.

Światowe stowarzyszenie genetyków (YCC) zadecydowało oznaczać niektóre mutacje SNP w Y-DNA, wyróżniające przodków  wielkich populacji ludzkich, kolejnymi dużymi literami alfabetu od A do R lub dalej.  Większość z nich należy do pnia drzewa genealogicznego ludzkości. Po zmodyfikowaniu pierwotnych oznaczeń pień drzewa tworzą haplogrupy: A, A1 BT, CF, F, IJK, K', K'', (NO), P i R. Natomiast inne duże i małe litery oraz cyfry oznaczają dalsze podporządkowane mutacje SNP. W ten sposób np. w Polsce i sąsiednich krajach słowiańskich najczęściej występuje przynależność do haplogrupy R1a, a zwłaszcza wielkiej podgrupy R1a1a1, którą wyznaczyła mutacja M417 (litery M, L, P, CTS itd  są oznaczeniami laboratorium, które wykryło daną mutację, czyli SNP)).

Zobacz drzewo genealogiczne haplogrup/rodów Y-DNA, według Eupedii:
        http://www.eupedia.com/images/content/timeline_comparison.gif

Oto wyobrażenie pozaafrykańskiej ekspansji (migracji) ludzkości.
         To słynne w antropologii "out of Africa"
Źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Haplogroup_F_(Y-DNA).jpg

Pierwszą haplogrupą, która opuściła Afrykę ("out of Africa" ludzkości ) była haplogrupa F, czyli genetyczny ród F. Oto jak genetycy z FtDNA przedstawiają w uproszczeniu rodowe dzieje  pozaafrykańskiej haplogrupy F i migracje wszystkich pochodzących od niej podgrup ludzkości w Azji i Europie

Oto bardziej szczegółowa mapa migracji poszczególnych haplogrup /rodów/ ludzkości
od Afryki ku Azji, Europie, Polinezji oraz rdzennych Amerykanów rodów C i Q.
Żródło: http://www.pnas.org/content/suppl/2009/11/16/0910803106.DCSupplemental/pnas.200914264SI.pdf

 

Rezultaty "out of Africa" i migracji: zaludnienie kuli ziemskiej
Oto mapy dzisiejszego rozprzestrzenienia się w świecie poszczególnych haplogrup,
czyli genetycznych rodów Y-DNA
Żródło: http://4.bp.blogspot.com/_Ish7688voT0/SwWxkQGTZYI/AAAAAAAACCw/o3ls7yD1sig/s1600/maps-chiaroni.png

Są to mapy dzisiejszej lokalizacji poszczególnych głównych haplogrup/rodów Y-DNA w świecie,
z zaznaczeniem stopnia ich częstotliwości czyli zagęszczenia (w procentach) wg. Chiaroni et al. 2009.
Zobacz położenie genetycznego rodu A, a zwłaszcza B, w południowej Afryce.
Tam, zwłaszcza w rejonie pustyni Kalahari, genetyka wskazuje dziś kolebkę dzisiejszego człowieka.
Zobacz też rozmieszczenie rodu R, to jest dwóch jego podgrup, R1a i R1b.
Z nich głównie składa się ludnośc Europy.

 

*   *   *   *   *  

II. Haplogrupy /rody/ ojcowskie  Y-DNA
w rejonie Dunajca - na tle ludności świata.
Haplogrupy/rody Y-DNA od A do R1b

Z czterech ośrodków naukowych, to jest Internastional Y-DNA Project, Polish FTDNA Project , Zamagurie Region DNA Project i Carpatho-Rusyn DNA Project,  udało się (na początku roku 2011) zidentyfikować około 150 testowanych Y-DNA i około 80 mtDNA z rejonu Dunajca, Popradu i Białej Tarnowskiej oraz przylegających terenów, zwłaszcza posko-słowackiego pogranicza. To już dość dużo dla wstępnego ustalenia głównych linii rodowodowych mieszkańców tego rejonu.

Z Y-DNA będą tu omówione najpierw te haplogrupy/rody, które występują u nas w mniejszości; i w tej kolejności, w jakiej znajdują się one na drzewie geneal.ogicznym, idąc "od korzeni" ku górze, ku najmłodszym częściom drzewa.

Rody Y-DNA w rejonie Dunajca Fragment mapy z PolishProject FTDNA, administrator Larry Mayka Kolory oznaczają ujawnione w testach haplogrupy i ich podgrupy: pomarańczowy - E1b1 ciemnozielony - G2a ciemnoniebieski - I1 i I2 jasnoniebieski - J1 i J2 filetowy - N1c1 szarobrązowy - R1a i R1b   Nadto inne źródła Zamagurie Region Project Carpatho-Rusyn Project E, G, I, J, R1a i R1b Project Mapy Igor Rozhansky Portal Rodstvo.ru

 

1. Rody A00 A0 i A1 – pierwotne populacje afrykańskie

10 listopada 2012 r. na międzynarodowej konfernecji administratorów projektów badawczych FTDNA w Houston (USA) administrator projektu haplogrupy A, p. Bonnie Schrack, oficjalnie ogłosiła wyniki ostatnich testowań w haplogrupie A0 i wykrycie jeszcze jednej, daleko straszej haplogrupy, nazwanej  A00.  Jest to jakby druga połowa ludzkości, z której pierwsza, ta nasza od A do R1a, liczy około 7 miliardów ludzi, a ta druga, A00, zaledwie może kilkadziesiąt czy kilkaset tysięcy (wśród plemion Bangwa, Mbo i może Bamileke) w Południowo-Zachodnim Kamerunie. Publikacja ukazała się 28.02.2013.

Wspólny przodek tych dwóch linii, pod którym nastąpiło genetyczne rozdzielenie, czyli tzw. Y-Adam, żył - według moich uściślonych obliczeń - około 250.000 lat temu (zob.). Ogólnie przyjmuje się 200 do 280 tysięcy lat.

Na internetowych portalach pojawiły się, podobnie jak w kwietniu, określenia, że to "zaskakujący sukces"; "niezwykłe", "szokujące", "ekscytujące", "największe odkrycie w genetyce", "najważniejsze odkrycie w antropologii" itd., a nawet: "to odkrycie nie jest tym, które zdarza się tylko raz w czasie życia; takie zdarza się tylko raz w historii ludzkości" (This isn't just a once-in-a-lifetime event, it's a once-in-the-history-of-mankind event.).

Mieszkańców rejonu Dunajca może zainteresować i ten fakt, że zarówno w prywatnej korespondencji, jak i w publicznym oświadczeniu na konferencji od p. Bonnie Schrack w Houston i w komentarzach pojawiła się informacja, że powinienem być dumny z tak wielkiego odkrycia, bo nie byłoby go, gdyby nie moja inicjatywa, ukierunkowanie i finansowe wsparcie. "Stan Pietrzak from Poland has been one of the project's most generous and enthusiastic supporters". Zob. na naszej stronie Historia odkrycia Y-Adama oraz Fundusz rozwoju rodziny A00.

      e) Ród J2 powstała około 18000 lat temu na Bliskim Wschodzie, a największe jej zagęszczenie znajduje się w rejolnie Libanu i Syrii – około 25%. Ludnośc ta rozwijała sie w rejonie tzw. Żyznego Półksiężyca – pasa ziemi idącego łukiem Dolnej Mezopotamii, poprzez podgórze irańskiego Zagrosu, Syrię i Liban ku Delcie Nilu. Tam rodził się początek upraw zbożowych i hodowli bydła. Na terenie Syrii ludnośc ta stworzyła najstarszą kulturę ceramiczną, tzw. ceramikę impresso (‘Cardium Pottery’): pierwsze garnki z wypalanej gliny, ozdabiane odciskami muszli skorupiaków morskich, zwanych po łacinie cardium (stąd cardium pottery). Na przełomie mezolitu i neolitu, około 5500 przed Chr., pod wpływem napierajacych innych plemion ze Wschodu ludność kultury impresso ruszyła na Zachód, osiedlając się na wyspach Mora Śródziemnedgo i południowych nadmorskich krańcach Europy, od Grecji po Hiszpanię, dając im pierwsze zaczątki neolitu z ceramiką i rolnictwem. W Polsce ludności haplogrupy J2 jest ponad 5%. W naszym rejonie zidentyfikowano trzy osoby haplogrupy J2 (Łukowica, Maniowy i Słopnice), czyli podobnie 5% tego społeczeństwa.

6. Ród K

Wyłoniony z zespolonej haplogrupy IJK, powstał prawdopodobnie na Półwyspie Indyjskim. Zapewne w tym regionie Azji wydzieliły się dwie kolejne haplogrupy: L (Indie, Pakistan, Sri Lanka) i T (nieliczna w Indiach i zachodniej Eurazji). Po migracji przedstawiciela rodu K w kierunku południowo-wschodniej Azji, wyłoniła się bardzo ważna grupa, którą można nazwać sundajską, K2 z mutacją M526.

7. Ród K2-M526 - Sundajski
         (punkty 7, 8 i 9 ponownie opracowane)

W czerwcu 2014 T. Karafet i zespół ogłosili bardzo ważne wyniki badań genetycznych na terenie Azji Poludniowo-Wschodniej, łącznie z wyspami Indopnezji i sąsiednich krajów wyspiarskich. Tam w czasach Wielkiego Zlodowacenia (do około 13.000 lat przed Chr., gdy poziom oceanów był niższy do około 140 m, istniało duże południowe przedłużenie lądowe Półwyspu Indochińskiego, zwanego obecnie Sundaland. Tam właśnie wśród sprzyjajacych okoliczności w rodzie K2-M526 szybko rozwinęły się liczne gałęzie, dające początek licznym dzisiejszum populacjom kontynentalnym i wyspiarskim, bardzo różnym pod względem rasowym.

         Kiedy około 13-10 tysięcy lat temu wielkie czasze lodowe w znacznym stopniu stopniały i wody oceanów podniosły się o ponad 100 metrów, znaczna część Sundlandu znalazła się pod wodą. Wtedy powstały wielkie, bardzo gęsto zaludnione wyspy,  zwane  sundajskie: Sumatra, Jawa, Bali, Timor, Celebes, Borneo i Mandanao (Filipiny). Jedne haplogrupy w całości lub prawie w całości pozostały na wyspach, żyjąc jakby w przymusowej separacji demograficznej, np. M i S oraz małe podgrupy K2. Inne haplogrupy ratowały się głównie rychłą migracją w kierunku północnym lub północno-zachodnim, np. N, O, P*, P1, Q i R.

         a) Ród M; powstał na Sundalandzie i dziś zaludnia niektóre wyspy Indonezji i Oceanii oraz Malaje; w niektórych rejonach zagęszcza się do 100%. Jego rasa papuasoidalna (wzrost około 150-160 cm). W Polsce nie występuje.

         b) Ród S - podobnie, zaludnia niektóre wyspy Indonezji i Oceanii (Papua NG); rasa papuasoidalna.

        c) Ród N. - powstał i żyje na niektórych wyspach sundajskich; migrował głównie w kierunku północnym. na pograniczu Chin, Mongolii i południowej Syberii. Zaludnia głównie Syberię (w Jakucji do 75%) oraz północną Rosję europejską od Uralu do Finladndii (60%) i Samów w pn. Szwecji (40%). Wyróżnia ich język ugrofiński. Z nadwołżańskich Ugrofinów wywodzili się przywódcy stepowych Madziarów (Węgów), którzy nad Dunajem utworzyli państwo węgierskie, sami w końcu ulegając tam wymarciu. W krajach nadbałtyckich haplogrupa N zagęszcza się do 45%. W połączeniu ze Słowianami tworzyła kiedyś część Bałto-Słowian.  W PolishProjekt L. Mayki, obejmującym tez Litwę, występują w zagęszczeniu 7%. W naszym rejonie dotąd zidentyfikwano trzy osoby haplogrupy N (czyli 5%): w Szaryskim Jastrabiu (SK), Ostrowsku k. Nowego Targu i w Tarnowie. Zapewne to zabłądzeni tu dawni Węgrzy.

         d) Ród O związany jest współną mutacją a rodem N, powstał i żyje na niektórych wyspach Sundajskich, Melanezji, Polinezji i Mikronezji; migrował w kierunku północnym; jego zagęszczenie występuje gównie na terenie Indochin, Chin, Mongolii, Korei, Japonii oraz Cejlonu.

7a. Ród P, oznaczony też K2b2, z mutacją P295. Od niego pochodzi grupa P*, czyli mieszkańcy sundajskiej wysp Timor, Sumba i Sulavesi (Celebes) oraz karłowate plemię Aeta na filipińskiej wyspie Mandanao.

P1 z mutacją P27 to haplogrupa, powstała na Sundalandzie pod mutacją P295 (czyli w rodzie P). Dała ona początek dwóch haplogrup: Q i R.

8. Ród Q także powstał na Sundalandzie i żyje nadal na wyspie Bali. Po migracji ród ten zaludnił znaczne obszary Syberii (międzyrzecze Obu i Jeniseju), rejon Kamczatki i Alaski oraz obrzeża Grenlandii. Haplogrupa Q stanowi podstawową część (niekiedy do 100%) rdzennej ludności Ameryki, zwłaszcza Południowej, przy niewielkim procencie haplogrupy C. Ich przejście przez Syberię, cieśninę Beringa, Kamczatkę i Alaskę do Ameryki datuje się na okolo 13 000 lat przed Chr. W Polsce haplogrupę Q znaleziono dotąd u 18 osób. W rejonie Dunajca i Popradu nie wystepuje.

9. Ród R – to głównie Europejczycy R1a i R1b

W sensie genealogicznym haplogrupa R-M207 jest najmłodsza, zajmuje jakby wierzchołek drzewa genealogicznego ludzkości. Dominuje też swoją liczebnością, a także dokonaniami cywilizacyjnymi. Powstała na drodze mutacji M207 zapewne na Sundalandzie, choć przedtem wskazywano raczej tyllko Azję środkową. Haplogrupa R “dorobiła się” potomstwa szczególnie ważnego dla Europy. To dwie wielkie siostrzane gałęzie: haplogrupa R1a, która wyróżnia zwłaszcza ludy słowiańskie oraz haplogrupa R1b, cechująca zwłaszcza ludy zachodnioeuropejskie.
 

10. Ród R1b i jego podgrupy (głównie R1b1b2, Italo-Celtowie i ludy germańskie)

Haplogrupa (Ród) R1b1b2 przybyła do Europy około połowy III tysiaclecia przed Chr. Liczy ona w Europie kilkadziesiąt różnych mutacji, a więc i tyleż gałęzi drzewa filogenetycznego. Jej mutacje to bratnie P312 i U106,  tworzące ważne haplogrupy (aktualnie oznaczane jako R1b1b2a1a2 i R1b1b2a1a1) i dające początek dwom wielkim populacjom. Pierwsza, R-P312, rozwiją się głównie wśród zachodnich ludów italo-celtyckich (Hiszpania, Francja, Włochy, Angia i Irlandia); przybyła tam z Bliskiego Wschodu prawdopodobnie dwoma szlakami:  przez Afrykę Północną, Gibraltar i Półwysep Pirenejski (bliżej o tym zob.) lub przez Bałkany. Druga, R-U106, bratnia dla R-P312, rozwija się głównie wśród ludów germańskich i anglosaskich; przybyła do północno-zachodnich Niemiec zapewne także od Półwyspu Pirenejskiego.

W Polsce z tych ważnych, zachodnioeuropejskich populacji zidentyfikowano około 16% ludności, a na naszym terenie dotąd osiem osób z tego rodu (13% całej ludności) w miejsowościach: Brzesko, Bogucice, Osobnica, Jasło, Krasne Lasocice, Łącko, Huta Wysowska i Jarabina.

Podsumowując, zauważamy, że spośród powyższych genetycznych gałęzi ludzkości w rejonie Dunajca, Popradu i Białej pojawiają się nielicznie przedstawiciele tylko siedmiu z nich: E, I1 i I2, J1 i J2, N oraz zachodnioeuropejskiej R1b. Łącznie 30 osób, czyli 43% całej społeczności (bez osobnych projektów Spisza i Karpato-Rusińskiego, zob. niżej). Prawie tak samo wygląda sumaryczna statystyka całej  ludności Polski. Grupy te, pierwotnie niesłowiańskie, już dawno, może przed dwoma-trzema tysiącami lat zostały zeslawizowane i zintegrowane z tymi, którzy dziś nazywają się Słowianami i Polakami. Przez kogo zeslawizowane?

*   *   *   *   *  

III. Genetyczny ród R1a i jego podgrupy
      - pionierzy indoeuropejskości i słowiańskości
 

W pierwszej części artykułu, wyżej, wyjaśniono pojęcia genealogii genetycznej Y-DNA i mtDNA, na tle ludności świata omówiono spotykane w rejonie Dunajca haplogrupy, czyli rody ojcowskie Y-DNA, a szczególnie genetyczny ród R1b, który stanowi zasadniczą część ludności Europy Zachodniej, a naszym rejonie reprezentowany jest przez około 13 procent społeczeństwa.

Drugą część artykułu poświęcimy bratniemu dla rodu R1b rodowi R1a, który również genetycznie ewoluował z haplogrupy /rodu/ R1-M173. Burzliwie rozwijająca się genealogia genetyczna i odkrycie nowych węzłowych mutacji doprowadziły do tego, że przed rokiem przygotowany do druku materiał, musiał teraz być od nowa w całości opracowany.

*    *    *    *    * 

Mówimy tu o wielkiej populacji, liczącej kilkaset milionów ludzi, rozprzestrzenionej w w Europie i Azji od Wysp Brytyjskich do i od Uralu do Alp, z centrum zagęszczenia do 57 procent ludności w Polsce i ws niektórych okęgach Rosji; podobnie jest w naszym, naddunajeckim regionie. Wymaga więc ona specjalnego omówienia.

Badaniem genealogii rodu R1a i jego podgrup zajmują się w świecie szczególnie trzy ośrodki naukowe.

1)  Od 2007 roku rosyjscy biochemicy i genealogowie Anatolij Klosow (AKlyosov, Moskwa-Boston) oraz Igor Rożanski (I. Rozhanski, Ukraina-Japonia). Dane i wyniki analiz i dyskusje  publikują w portalu Rodstvo.ru, miesięczniku Вестник Российской Академии ДНК-генеалогии (Proceedings of the Russian Academy of DNA Genealogy); dostęp do tej publikacji:  http://aklyosov.home.comcast.net/~aklyosov/ ) oraz w niedawno powstałym półroczniku Advances in Anthropology:  http://www.scirp.org/journal/aa/ (vol 1 i 2). Podobne prace prowadzi rosyjska grupa Gentis i jej potal MolGen.

2) W ramach Polisch Project FTDNA między innymi grupą genetyczną R1a początkowo zajmowali się dwaj Amerykanie małopolskiego pochodzenia, Lawrence Mayka, prowadzący Polish FamilyTree DNA Project:  http://www.familytreedna.com/public/polish/ oraz  wspomagający go analityk Joseph Gwozdz: .http://www.gwozdz.org/PolishClades.html#PolishProject .

3) Natomiast ostatnio, od roku 2010, cenną inicjatywę i aktywność wykazał  Łukasz Łapiński i jego międzynarodowy zespół, do którego przystąpiło wielu polskich, rozyjskich i zachodnich genealogów genetycznych. Prowadzi on  międzynarodowy portal dla całej światowej gałęziu R1a: “R1a1a and Subclades Y-DNA Project”, http://www.familytreedna.com/public/R1a/default.aspx .

*  *  *  *  *

Haplogrupa R1a powstała w ojcowskim rodzie R1-M173 kilkanaście tysięcy lat temu. Stało się to w Azji, zapewne po odejściu R1 z rejonu Sundalandu, choć do niedawna praojczyznę R1a widziano przeważnie na terenie Iranu północnego, a wcześniej - nawet Indii.

Mapa obecnego rozmieszczenia w Europie i Azji populacji haplogrupy R1a1a z zaznaczeniem jej szczególnego zagęszczenia według  Underhill et al,  2009

Praojczyzna Indoeuropejczyków
- na Kujawach? Chyba tak!

Obecnie ród R1a, z mutacją M417 i młodszymi, występuje licznie w Azji Środkowej, np. w niektórych plemionach Kirgizji do około 70%, i w Azji Południowej (Pakistan, Iran i Indie – po kilkanaście procent, ale to oznacza w Indiach około 150 milionów ludzi, a wśród kapłańskiej kasty braminów nawet 72%!). Licznie występuje także  w Europie Środkowej i Wschodniej. W Rosji i Ukrainie około 45-50%, na Słowacji – około 40%, w Czechach około 35% ludności;  dokładniej zob. w Wikipedii:  http://www.en.wikipedia.org/wiki/Haplogroup_R1a_(Y-DNA)
lub na portalu Eupedia: http://www.eupedia.com/europe/european_y-dna_haplogroups.shtml

W Polsce natomiast ludności rodu R1a jest najwięcej spośród krajów Europy, bo ok. 55-57% społeczeństwa.
         Dlatego wymaga ona tu szczególnej uwagi.

W ramach światowego programu pełnego testowania  "1000 Genomów" wykryto w 2011 roku kilka węzłowych mutacji SNP w genetycznym rodzie R1a. Ułatwiają one teraz budowanie poprawnego drzewa filogenetycznego, opracowanie geografii rozprzestrzenienia poszczególnych podgrup oraz kojarzenie ich obecności i migracji z wielkimi procesami historycznymi.

Oto aktualne drzewo filogenetyczne rodu R1a, opracowane przez Igora Rożanskiego.

Źródło: http://r1a.org/index.htm. Uwaga. Na drzewie rozróżniono czas wydzielenia się gałęzi ze wspólnego pnia
oraz czas wspólnego przodka żyjącej dziś populacji (kolorowe paski). Stan badań 2013 r.

Na powyższym diagramie nie uwzględniono jeszcze świeżo odkrytych SNP i modyfikacji tego drzewa na skutek wydajnego aktualnie, od końca 2012 r. prowadzonego projektu Geno 2.0

A.
Najstarsze rody R1a w Europie

a) Rody R1a, R1a1, R1a1a

        Mapa polska (L. Łapiński)

Źródło: http://www.familytreedna.com/public/R1a/default.aspx?section=results

         Powyższe mapy należą już raczej do przeszłości, gdyż większość owych próbek Y-DNA została, po kolejnych testach, przyporządkowana młodszym grupom, jak niżej. Przypuszcza się, że takie grupy powinny nadal znajdować się raczej gdzieś w Azji, na szlaku migracji od Sundalandu ku Europie.
 

B.
Wielkie rody R1a1a1 pod mutacją M417

           Patrząc ponownie na powyższy diagram drzewa filogenetycznego, na jego pniu zauważamy zapewne autochtonną, europejską mutację M417 (czerwony punkt) określoną obecnie na drzewie jako R1a1a1, powstałą  około 6800 lat temu (4800 przed Chr.).

       1) Mutacja CTS4385 i jej podgrupa L664
- północno-zachodni ród R1a1a1i ("dziesiętnicy")

         W czasie około 3800 lat przed Chr. w rodzie M417 u jednego mężczyzny powstała  mutacja CTS4385, a ona zapoczątkowała ród zwany dziesiętnikami, gdyż w markerze DYS388 wyjątkowo ma 10 alleli. Najstarsze populacje tej haplogrupy jednak wyginęły, skoro wspólny przodek obecnie żyjącej populacji żył dopiero około 2800 lat przed Chr. (zob. na mapie poniżej, pineski żółte). Ród ten, podobnie jak poprzednio omówione, znów rozprzestrzenił się prawie tylko  w północno-zachodniej Europie, o czym informuje poniższa mapka. Stąd i jego nazwa: "gałąź północno-zachodnia".

         Ta północno-zachodnia haplogrupa sięga nawet na północnoszkockie wyspy Orkady. A właśnie tam niedawno odkryto ośrodek starej i wielkiej kultury archeologicznej, z megalitami starszymi niż piramidy egipskie i dużym ośrodkiem świątynnym. Najstarsze z nich powstały około 3200 lat przed Chr.
         http://archeowiesci.pl/2012/01/03/kompleks-swiatynny-z-orkadow-starszy-od-stonehenge/
         http://archeowiesci.pl/2007/08/15/pradawna-osada-na-odleglych-orkadach/
         http://www.orkneyjar.com/history/skarabrae/index.html
         W rejonie Dunajca nie znajdujemy przedstawicieli tego pólnocno-zachodniego rodu.
 

2) Mutacja Z93
jako hapologrupa "azjatycka"

         Mutacja Z93 na drzewie genetycznym stanowi obecnie haplogrupę R1a1a1h. Powstała ona w rodzie z mutacją M417, zapewne gdzieś w Europie wschodniej, około 3500 lat przed Chr. Jest  to wielka populacja określana ogólnie jako azjatycka, bo rozprzestrzeniła się w Azji na przestrzeni wielkiego trójkąta: od Morza Kaspijskiego i Południowego Uralu  do Kirgizji na wschodzie i Indii na południu. Od początku musiała żyć niejako na uboczu pozostałej części M417, zapewne w rejonie andronowskiej kultury Sitashta (a grodem Arkaim w rejonie Południowego Uralu), skoro niezmieszana z innymi wcześniejszymi grupami tego rodu, rozproszyła się w Azji. W niektórych plemionach Kirgizji  liczebność tego rodu sięga 70% ludności, a w Indiach - około 16 %, czyli co najmniej 150 milionów.

         I co ciekawego - w górnej kaście hinduskich braminów liczebność tej mutacji sięga aż 72 %. Lud tej mutacji zdobył  te przywileje zapewne jako najeźdźcy, przybysze a Europejskiej praojczyzny. Głównie ten ród, Z93 i jego podgrupy,  zwłaszcza w Indiach i Iranie, występuje w starożytnych pismach pod nazwą Ariowie. Musiała ona do nich przylgnąć  jeszcze przed migracją na południe ku Indiom i Iranowi, która nastąpiła około połowy 2 tysiąclecia przed Chr., zapewne z terenu kultury andronowskiej (do tej nazwy "Ariowie" nawiązywali np. niemieccy rasiści, zmyślając mit rasy aryjskiej).

         Jednak Rosjanie z grupy Klosowa cały ród R1a, zwłaszcza z mutacją Z280, nazywają Ariami - zapewnie niesłusznie.

         Trzeba dodać, że z tej grupy aryjskiej Z93 wywodzi się też ród aszkenazyjskich żydów-lewitów, który rozprzestrzenił się zwłaszcza w pasie między Morzem Czarnym a Bałtyckim (ale Hitler o ich genetycznym pochodzeniu nie wiedział!).

          Rosyjska mapa wskazuje przedstawicieli rodu Z93 w dwóch miejscowościach naszego regionu: w Bieczu i Mielcu.
 

 3) Mutacja Z283
 jako europejska haplogrupa R1a1a1g
i jej trzy wielkie podgrupy z mutacjami: 1) Z284, 2) Z280 i 3) M458

         Ten ród rozprzestrzeniony jest szeroko w Europie od Alp i Łaby po Ural, a także w Skandynawii południowo-zachodniej i stamtąd częściowo także na Wyspach Brytyjskich. Rodowi Z283 trzeba przypisać uformowanie i rozwój ważnego zespołu ("horyzontu") archeologicznych kultur ceramiki sznurowej w Europie Środkowej i Wschodniej oraz  w południowej Skandynawii. Kultura ta zapoczątkowana została około 3200 lat przed Chr., a więc daleko wcześniej niż w Europie Zachodniej i Środkowej  pojawiała się kultura ceramiki dzwonowej, przypisywana zachodnioeuropejskim rodom R1b.
         Jak na poniższej mapie widzimy, teren starożytnego zespołu kultury ceramiki sznurowej pokrywa się z przestrzenią dzisiejszych ludów słowiańskich lub przynajmniej zagęszczeniem genetycznego rodu R1a. W zespole kultur ceramiki sznurowej już słynna M. Gimbutas upatrywała twórców języka praindoeuropejskiego. 

       Mniej więcej wtedy, około 4.000 lat przed Chr., ród Z283 podzielił się pod względem geograficznym, ale i pod względem genetycznym, według trzech zasadniczych mutacji: Z284, Z280 i M458 (zob. wyżej na drzewie filogenetycznym).

         1. Skandynawski ród Z284
         Ród ten z kontynentu wyemigrował na północ, do Skandynawii, albo tam się wyłonił w rodzie ojca-emigranta i stamtąd, zapewne w ramach ekspansji normańskiej, pojawił się na Wyspach Brytyjskich. Pod mutacją Z284 powstały kolejne synowskie mutacje: L448, Z287 i następne.  Ród ten jest kolejnym, drugim rodem północno-zachodnim grupy R1a.
         Nie ma go w regionie Dunajca, bo też i niewiele zostawił śladów na samym kontynencie europejskim. Na to wskazuje poniższa mapa.

         Głównie w tym rodzie genealodzy chcą widzieć buszujących po Europie wczesnośredniowiecznych   rozbójników-rycerzy i wytrawnych żeglarzy, zwanych wikingami.
 

         2, Bałtosłowiański ród Z280 (na drzewie jako R1a1a1g2)

         Drugi, również wydzielony spod mutacji Z283, ród - to wielka grupa Z280, obecnie oznaczana na drzewie jako R1a1a1g2. Jest szeroko rozprzestrzeniona od Łaby w Europy Środkowej do Uralu na Wschodzie,  Ród ten bywa nazywany bałtosłowiańskim, gdyż w nim i na tym terenie kształtowały się kiedyś ludy pra słowiańskie i prabałtyjskie Językowo była to więc grupa jakby pośrednia między zespołem praindoeuropejskim a prasłowiańskim.
         Genealodzy, analizując mutacje STR i SNP, w tym wielkim rodzie dopatrują się wiele gałęzi, ale geograficznie niezbyt jasno rozgraniczonych. Do najwyraźniej rozgraniczonych i geograficznie zlokalizowanych należą cztery z nich.

         a) Gałęzie pomorskie, kaszubskie i pruskie, z mutacjami L365 i L366
         Pierwsza z nich ulokowała sie na zachód od Wisły. Wyróżniają się nią zwłaszcza Kaszubi (co bardzo wyraźnie ilustruje mapa I. Rozanskiego). Choć wyłoniła się ona spod mutacji Z280 dawno, bo blisko 3000 lat przed Chr., związana z własnym środowiskiem nie zdołała się rozprzestrzenić daleko poza region Pomorza.

         Trzech ludzi grupy L365 zidentyfikowano w naszym regionie, w miejscowościach: Łącko, Niedzica i Łapszanka.

         Natomiast rozmieszczona na wschód od Dolnej Wisły grupa pruska, w której niektórzy legitymują się mutacją L366, jest mniej liczna i nie ma przedstawicieli w naszym regionie.

         b) gałęzie północno i wschodniosłowiańskie

         Kilka gałęzi północnych i wschodnich rozprzestrzenia się pomiędzy Bałtykiem a Uralem, dość rzadko, może z powodu braku bardziej intensywnego testowania. Niektóre ich populacje żyją jakby zanurzone w populacjach północnowschodniej haplogrupy uralskiej i ugrofińskiej N1a3 i zapewne uczestniczyły kiedyś, przed tysiącami lat, w genezie Bałtów.
         A rejonie Dunajca testy Y-DNA dotąd nie ujawniły przedstawicieli tych gałęzi.

         c) Trzy gałęzie tzw. karpackie
         c-1) Gałąź karpacka I

         W rejonie Dunajca testowano dotąd sześć osób tej gałęzi, w miejscowościach: Tarnów, Mielec, Jabłonica i Moszczenica koło Biecza, Ciche k. Białego Dunajca i Ludomirova na Słowacji.

         c-2) Gałąź Wołga-Karpaty.
          Jest to wielka grupa rozprzestrzeniona głównie w Europie Środkowej i Rosji. Zauważalny jest jej brak na Ukrainie i Białorusi (przysłowiowy "rejon Prypeci"), a więc tam, gdzie niektórzy dzisiejsi archeolodzy upatrują kolebki wszystkich Słowian i to dopiero około V wieku po Chr., jak widzimy - niesłusznie.

         W rejonie Dunajca testowano dotąd siedem osób tej grupy, w miejscowościach: Róża w pow. Dębica, Tarnów, Łazy Biegonickie (Nowy Sącz), Gorlice, Trybsz, Białka i Frankova na Spiszu.

         c-3) Gałąź stara karpacka YP343 z cechą DYS452=28
         Gałąź ta wyróżnia się dziś nazwiskami słynnych nazwisk: kosmonauty Gagarina, cara rosyjskiego Wasyla Szujskiego (skrzywdzonego niestety przez wojska polskie i zmarłego w polskiej niewoli w 1612 r.) oraz ukraińskiego rodu szlacheckiego Sienkiewiczów. Istnieją też jakieś genetyczne, historyczne i nazewnicze związki karpackiego rodu YP343 z węgierskimi Jasami (Jasz). Ważne jest to, że pięć jego podgałęzi koncentrują się w południowo-wschodniej Małopolsce i w rejonie Karpat polskich i słowackich, co sugeruje nam miejsce powstania całego oddziału. Czas wspólnego przodka z mutacją YP343 - około 2800 lat przed Chr.

Dwie mapy dla gałęzi "starej karpackiej". Jej pięć podgałęzi rozproszyły się po Europie. Ale wszystkie koncentrują się w rejonie Karpat, zwłaszcza w dorzeczach Dunajca i Popradu oraz po słowackiej stronie Karpat. Widocznie tu ich kolebka. Centralne terytorium "starej karpackiej" kojarzy się z terenem archeologicznej  kultury Otomani-Fuzesabony, znanej u nas z grodzisk nad Dunajcem: w Maszkowicach, Chełmcu, Marcinkowicach i Zawadzie Lanckorońskiej oraz nad Wisłoką - w Trzcinicy (z map "R1a1a and subclades Y-DNA project").

         W rejonie Dunajca zidentyfikowano pięciu przedstawicieli tej gałęzi, w miejscowościach:  Bartne koło Gorlic,  Bystrzyca koło Dębicy, Łukowica koło Podegrodzia (6 osób) i Matiaszowce na słowackim Spiszu.
 

         3. Środkowoeuropejski ród M458 (na drzewie jako R1a1a1g1)
           i zachodniosłowiański ród L260 (na drzewie jako R1a1a1g1b)

         a) Z mutacją M458 - środkowoeuropejska
         Wielki i ważny dla dziejów Słowiańszczyzny środkowoeuropejski ród z mutacją M458  wydzielił się spod ojcowskiej mutacji Z280 około 3000 lat przed Chr. Jednak najbliższy wspólny przodek obecnie żyjących populacji datowany jest na około 800 przed Chr. Rozprzestrzenił się głównie w Europie Środkowej od Alp i Łaby do Ukrainy, Białorusi i częściowo Rosji. Mapa wskazuje na regiony jego szczególnej koncentracji. I tu znów brak zagęszczenia w rejonie górnego Dniepru i Prypeci.

         W rejonie Dunajca zidentyfikowano dotąd  pięciu mieszkańców z tej gałęzi, w miejscowościach:
Góra Królewska koło Dębicy, Gwoździec, Rzepiska na Spiszu i Bartoszovce koło Badejova na Słowacji.

         b) Z mutacją L260 - zachodniosłowiańska
         Drugi zachodniosłowiański ród, z mutacją L260, choć od ojcowskiej M458 oddzielił się około 2200 lat przed Chr., zaczął się rozwijać dopiero od około 700 lat przed Chr. Jest więc nieco młodszy od poprzedniego. Koncentruje się on głównie w Polsce, Czechach i na Połabiu. Zauważa się jego brak na wschód od Polski.

         W rejonie Dunajca testowano dotąd około dwanaście osób z tej gałęzi, w miejscowościach:
Radgoszcz i Nowa Jastrząbka w pow. tarnowskim, Nagoszyn w pow. dębickim, Borzęcin Górny w pow. Brzeskim, Kamienica Górna w rejonie Pilzna, Jaworki, Białka na Spiszu, Nowa Biała, Osturnia, Podoliniec, Lendak i Rokitów na Słowacji.

      C. (nieaktualne)

 D.
Dodatkowe dane z polskiego i słowackiego Spisza
oraz słowackich Karpat

1. Polski Spisz i Slovensky Spiś (z map: Zamagurie Region DNA Project FTDNA)

Na Polskim Spiszu spotykamy się obecnie chyba z największym w całej Eurazji zagęszczeniem haplogrupy R1a1a1, bowiem wynosi tu ono aż 73% (odnośna mapa obejmuje 1600 km²).

2. Karpato-Rusini, w tym Łemkowie (mapa: Carpatho-Rusyn DNA Project FTDNA)

Kolor   XXX I2: Rostoka Mała, Banica, Świątkowa Wielka, Jakubany, Niźna Pisana J2b2: Velky Sulin Kolor   XXX N1: Śariśske Jastrabie Kolor   XXX E1b1b1a2 (23%): Folusz, Kobylanka, Lipowiec, Cabiny, Radwań (2) Kolor   XXX R1b1b2: Jarabina, Andrejova R1a1a1 (40%): Kotów, Moszczenica, Bartne, Huta Wysowska,  Rostajne, Ladomirova, Svidnik, Hrabovcik, Radvań

 Na powyższych dwóch mapkach niektóre haplotypy R1a1a1 są już uwględnione na poprzednich mapkach. Ich ogólna liczba daje jakieś wyobrażenie o procentowym udziale tego rodu w całości społeczeństwa.
      Włączone do słowackich projektów FTDNA testowania, dośc ograniczone, przeważnie nie są wystarczające, aby ich haplotypy przypisać do konkretnych gałęzi.

*  *   *   *   *

W sumie wydaje się, że osadnictwo terenu górskiego w rejonie Tatr i na wschód od nich  nadaje pewną, niewielką specyfikę ludności rejonu Dunaca. Na polskim Spiszu zauważa się np. zaskakująco podwyższony procent  rodu R1a (może najwyższy w Europie), wbrew rzekomo intensywnej kolonizacji niemieckości w średniowieczu w nowotarszczyźnie i na Spiszu, zakodowanej w nazwach wielu  miejscowości.

Druga specyfika tego górskiego regionu to nieco wyższy procent osadników haplogrupy bałkańskiej  E-V13, co może świadczyć o częściowo bałkańskim źródle migracji ludności wołoskiej i łemkowskiej, potwierdzonym badaniami matczynych  genów mtDNA.  Dokładniejsze badania ludności góralskiej i wołoskiej (np. Ochotnica) mogłyby dokładniej odslonić charakter ich interesujących odrębności kulturowych: czy za nimi nie kryją się także jakieś częściowe odrębności genetyczne.

Trzecia specyfika rejonu karpackiego to zjawisko jakiegoś większego zagęszczenia liczby gałęzi rodu R1a na omawianym terenie w porównaniu z innymi regionami Europy środkowej i Wschodniej. Może to świadczyć o nieco większej starodawności osadnictwa tej grupy w rejonie Dunajca.  Dlatego rosyjscy genealodzy genetyczni, wbrew niektórym kierunkom w polskiej archeologii, nie w Rosji, ale właśnie w rejonie Karpat upatrują regionu, z którego dokonała się ekspansja wielu gałęzi rodu R1a w Europie, m.in. ku Ukrainie i Rosji
 

*   *   *   *   *  

IV. Język rodu R1a.

Znaczenie tego rodu dla cywilizacji

         1. Języki indoeuropejskie.

         Odkąd w 1786 r. W. Jones stwierdził wielkie podobieństwo języka hinduskiego sanskrytu i większości języków europejskich i że muszą wszystkie one pochodzić z jednego źródła, a F. Bopp w 1816 odtworzył niektóre szczegóły gramatyki owego prajęzyka indoeuropejskiego, językoznawcy nie przestają aż do dziś głowi się na temat miejsca i czasu powstania tego języka i sposobu jego rozprzestrzenienia się. Opracowano co najmniej kilkanaście teorii, z nich niektóre nadal są żywo dyskutowane.

         Klasyczna indoeuropeistyka wskazywała ojczyznę wspólnego języka praindoeuropejskiego przeważnie na stepach nadczarnomorskich, a koniec tej wspólnoty na trzecie tysiąclecie przed Chr. Około roku 2000 przed Chr. miał sie zacząć jej rozpad, połączony z geograficznym rozprzestrzenianiem się i dalszym różnicowaniem jego dialektów.

         Ostatnio wielu autorów upatruje tej ojczyzny wspólnoty języka praindoeuropejskiego na Bliskim Wschodzie, lub w Anatolii (w dzisiejszej Turcji), na Bałkanach albo wreszcie w basenie Dunaju. Natomiast czas tego rozpadu przesuwają dość daleko do tyłu, do szóstego czy ósmego tysiąclecia przed Chr. Poszukiwania nadal trwają.

         Ale oto mamy teraz genealogię genetyczną.

         Dopiero ona natknęła się na element, który kiedyś ściśle łączył co najmniej piątą część ludności półwyspu Indyjskiego i Iranu z ludnością znacznej części Europy. Jest to ród, wyróżniający się wspólnymi mutacjami SNP w Y-DNA w haplogrupie R1a1a1 – M420, SRY10831.2, M198 i M417. Ten ostatni snip istniał już około 4500 lat przed Chr.

         Ród, który powstał od owego przodka z mutacją M417, zapewne wówczas niewielki, musiał wnet potem  rozpaść się i rozejść. Jedna część została w Europie, i w niej doszło u jednego mężczyzny do mutacji Z283. Jego potomkowie zdominowali liczebnie całą rodową populację. Druga część migrowała w kierunku Azji, za Morze Kaspijskie.  Zapewne w trakcie tego migrowania u jednego z jej mężczyzn doszło do mutacji Z93 i powstania haplogrupy R1a1a1h.Wspólny przodek europejskiego  Z283, i azjatyckiego Z93 żył około 3500 lat przed Chr.; do rozejścia więc musiało dojść po tym czasie.

         Potomstwo mężczyzny z mutacją Z93 również zdominowało  liczebnie całą rodzinną populację, rozrosło się i rozprzestrzeniło w kierunku Kirgizji, Iranu i Indii. Grupa południowa, indo-irańska,  gdzieś po drodze (Arkaim, Sintastha, Andronovo, dolina Amu-Darii?) wytworzyła wysoką kulturę materialną i duchową i z jej elementami wkroczyła najpierw do Indii, a nieco później do Iranu. W Indiach zawładnęła zwłaszcza kultem religijnym, tworząc tam, około roku tysięcznego przed Chr., słynne święte teksty (hymny) pod nazwą Wedy (=Wiedza). W najwyższej kaście kapłańskiej braminów liczebność europejskich "najeźdźców" sięga 72 procent. Podobnie bywa do dziś we władzach politycznych  Indii, co niekiedy staje się przyczyną sporów politycznych, a nawet krwawych zajść.

         Podobne sukcesy osiągnęła na Wyżynie Irańskiej inna grupa rodu R1a1a1h. Jej tamtejszym dobrem jest nie tylko staroperski język z grupy indoeuropejskiej i jego nowoirańskie dialekty, ale także święte księgi Awesty.

Mapa rozprzestrzenienia się  południowo-wschodniej gałęzi rodu R1a1a1h-Z93 (tzw. gałąź azjatycka)   Mapa wskazuje indoirańskich Ariów których zasługą jest przeniesienie języków indoeuropejskich do Indii i Iranu. Pineski karmazynowe - z około 3500 lat przed Chr. Pineski fioletowe - z około 2400 lat przed Chr. Pineski zielone - z około 700 r. AD, grupa kirgiska   Widoczny jest niedostatek testowania   na Wyżynie Irańskiej i Półwyspie Indyjskim Żródło: mapy I.Rożanskiego, marzec 2012: http://www.r1a.org/3.htm#top

         Zarówno księgi Wedy, jak i Awesty sławią czyny i szlachetność ludu i wojowników Ariów. "Aria" ma znaczyć 'szlachetny'. Ten dumny lud mógł sam sobie nadać tę nazwę, dla odróżnienia od innych, "mniej szlachetnych" i bardziej barbarzyńskich populacji rodu R1a1a1g. Sam Dariusz, słynny władca Persji (proto-Iranu) w VI w. przed Chr., pisał o sobie "Ja, D'ariusz, syn Arii".  Imię "Dariusz" też nosi w sobie etnonim "Aria". Etniczna nazwa "Iran", podobnie jak "Alan", jest odpowiednikiem etnonimu "Aria-n".

         Nie ma jednak racji A. Klosow, który często pisze, że nazwa "Aria" i "Ariowie" była pierwotną nazwą wszystkich populacji z rodu R1a1a1, i to już co najmniej na Rosyjskiej Równinie. Nie mają też racji dawni niemieccy rasiści, którzy całą indoeuropejską wspólnotę językową nazywali  ario-germańską, przy równoczesnej sugestii, że owi Ariowie to właśnie proto-Germanie.

         2. Język słowiański.
         Języki słowiańskie należą do tej samej grupy języków indoeuropejskich, co indyjskie i irańskie, a jest to zarazem kolejnym potwierdzeniem ich wspólnoty językowej w ramach jednego rodu pierwotnego R1a. Są to mianowicie języki grupy satemowej, w której pierwotnie zmiękczone spółgłoski k', g', g'h przeszły w spiranty ś, sz, s, podczas gdy w grupie kentumowej uległy one tylko stwardnieniu w k, g, gh.  Rozłąka satemowych dialektów aryjskich, czyli indo-irańskich rodu Z93 oraz podobnych dialektów rodu Z283 dało szansę rozwoju samodzielnego języka prabałtosłowiańskiego i później prasłowiańskiego. Jego ewolucja na terenach Europy Wschodniej nie była stymulowana obcymi wpływami, dlatego przebiegała bardzo powoli, sprzyjając jedności tego dialektu aż do późnej starożytności.

         Autorzy i dyskutanci w genezie etnosu słowiańskiego szczególną rolę przypisują grupie środkowoeuropejskiej (M458) i zachodnioslowiańskiej (L260), zarazem  jakby odmawiając tej roli grupom północno-zachodnim, L664 i Z284, które uczestniczyły w genezie języków germańskich, oraz pomijając rolę wielkiej grupy Z280. Zupełnie niesłusznie. Przecież wszystkie te grupy pochodzą z jednego rodu, a języki tworzą się, są użytkowane i przekazywane przede wszystkim w rodzie. Wszystkie te grupy musiały więc być językowo najpierw praindoeuropejskie-satemowe, a potem prasłowiańskie, mimo że niektóre z nich, mniejszościowe, zanurzone w obcych większościowych grupach językowych, zatraciły swoją kulturową osobowość. I tak musiało się stać z grupami północno-zachodnimi.

         (Tu, niestety zachodzi ostry konflikt z niektórymi środowiskami archeologów, które mając zwyczaj kojarzyć języki z niektórymi formami archeologicznych kultur materialnych, wyznaczają początek języka i etnosu słowiańskiego na około V wiek po Chr., zasadniczo w rejonie Górnego Dniepru i Prypeci).

         3. Języki germańskie.
         A co z językami skandynawskiego i północno-zachodniego rodu L664 oraz Z284? Otóż one, w spotkaniu z dialektami autochtonnego, staroeuropejskiego rodu I1 i I2 (o którym była mowa w I części artykułu), szczególnie zagęszczonego w północno-zachodnich rejonach Europy, wtopiły sie w niego i razem z nim dały podstawy genezy języków germańskich na terenie Północnych Niemiec i Skandynawii. Do tych grup później dołączył swój udział i ród italo-celtycki R1b z kultury halsztackiej, tworząc bardziej skomplikowaną genezę języków germańskich.

         4. Języki kentumowe ludów Europy Południowej i Zachodniej.
         Kusząca jest, ale nieprawdziwa, dość szeroko znana teoria A. Klosowa, że dzisiejszy zachodnioeuropejski lud R1b przybył do Europy z jakąś wersją języka prototureckiego lub sino-kaukaskiego i dopiero w pierwszym tysiącleciu przed Chr. uległ indoeuropeizacji pod wpływem języka już wcześniej zadomowionych w Europie rodów R1a.
         Otóż - po pierwsze, raczej nie ma dowodów na istnienie w Europie języków prototureckich czy sino-kaukaskich. Po drugie, rody R1a nie sięgały Europy Południowej lub Zachodniej, atlantyckiej; nie mogły więc wpływać na kształt języków choćby na Półwyspie Iberyjskim. Po trzecie, nie ma potrzeby odwoływać się do jakiegoś zjawiska masowego przekazywania języków wielkim i licznym populacjom R1b przez R1a; języki bowiem są formowane, użytkowane i przekazywane przede wszystkim wewnątrz rodów.
         Dlatego, zgodnie z oszczędnościową zasadą Ockhama, jak źródeł satemowych języków słowiańskiech i aryjskich (indo-irańskich) doszukujemy się w ojcowskim rodzie R1a (M420), tak źródeł kentumowych języków zachodnioeuropejskich musimy szukać w ich ojcowskim rodzie R1b (M343). Te zaś dwa rody i ich wersje językowe jednoczą się w rodzie R1 (M173), żyjącym ponad 20000 lat temu. W tym więc rodzie R1 (M173), zapewne bliskowschodnim, musimy szukać początków prajęzyka indoeuropejskiego, nie zapominając zarazem o szczególnej roli synowskiego rodu R1a dla ciągłości, kształtu i rozwoju tego języka w Europie.

         5. Język naszego regionu.
         W omawianym regionie Dunajca bezapelacyjnie panuje tylko język rodu R1a, choć dotąd zidentyfikowano tu także kilkanaście osób z rodu R1b i po kilka osób z rodu I2a, J1 i J2a, E-V13, G2a i N1c. Wszystkie te grupy, od setek lub więcej lat zdominowane przez wielokrotnie liczniejszy lud R1a, w naturalny sposób zatraciły swoją identyczność językowa i etniczną, przyjmując zarazem tożsamość słowiańską jako swoją własną, rodową i posiadaną "od zawsze". I nie ma w tym pomyłki. Bowiem o naszych biologicznych związkach nie decyduje tylko jeden ojcowski chromosom Y. Łączą nas także matczyne mitochondria czyli linie genetyczne mtDNA, prowadzące innymi szlakami aż do pierwszej wspólnej matki, tzw. mitochondrialnej Ewy. Łączą nas także dziesiątki tysięcy genenów autosomalnych, rezydujących na pozostałych 22 chromosomach i decydujących o wszystkich cechach naszego organizmu.

         I w ten sposób, wymieniając się od stu i tysiącleci genami między sobą, jesteśmy faktycznie jedną rodziną - najpierw polską, potem słowiańską i wreszcie ogólnoludzką.

         Postscriptum.

         Genealogia genetyczna w wielu dziedzinach naukowych, np.: historii, archeologii, antropologii czy językoznawstwa okazuje swoją niezwykłą przydatność do odpowiedzi na rozmaite niejako odwieczne pytania.
         Właśnie aktualnie, od grudnia 2011, trwa w laboratoriach przy uniwersytecie w Arizonie i Houston (USA) głębokie testowanie Y-DNA niektórych afrykańskich linii rodowych, dotąd uważanych za bardzo odległe genetycznie od siebie wzajemnie i od całej pozaafrykańskiej ludzkości. Pierwsze wyniki okazały się nadzwyczaj korzystne. Upoważniły one światową organizacje genetyków (ISOGG) do opublikowania 4 marca tego roku nowego genetycznego drzewa genealogicznego ludzkości. Wiąże ono wszystkich żyjących obecnie ludzi ze sobą i z tzw. chromosomalnym Adamem jako głową, zob.:
http://www.isogg.org/tree/ISOGG_YDNATreeTrunk.html
oraz  http://ytree.ftdna.com/index.php?name=Draft ).
         Twórca darwinizmu na pewno byłby zaskoczony tym, że utraciło moc jego twierdzenie, iż ewolucja człowieka przechodziła różnymi „rękawami” i od rozmaitych gatunków archaicznych hominidów; dlatego niektóre rasy ludzkie dzisiejsze, w tym Aborygeni, Pigmeje, Buszmeni i Pigmeje, mają zupełnie inne, odrębne pochodzenie.  
         Ta teoria stała się nieaktualna.

         I co jeszcze w tym interesujące?
        To, że organizatorem i inwestorem tych badań naukowych w amerykańskich laboratoriach genetycznych w Arizonie i Houston jest grupka ludzi z rodu R1a (Z280),  mieszkających  - w rejonie Dunajca!
         O tym szczegółowo zobacz wyżej w punkcie 1.: Rody A0 i A1 - pierwotne populacje afrykańskie oraz na innych naszych stronach:  Historia odkrycia Y-Adama oraz Fundusz rozwoju rodziny A00.

*      *     *      *      * 
V. Matczyna haplogrupy/rody/ mtDNA
 

Dla pełnego obrazu należałoby jeszcze dodać wyniki badań DNA mitochondrialnego. W cywilizacji patriarchalnej, w której rody i plemiona tworzyły się wzdłuż męskich linni genealogicznych Y-DNA, linie matczyne (mtDNA) nie dają jasnego obrazu przynależności etnicznej. Ale mogą stanowić dodatkową informację niekiedy bardzo pomocną.

W Europie i w Polsce spotykamy mitochondrialne potomstwo haplogrupy N, która (jako córka afrykańskiej haplogrupy L3) powstała zapewne na Półwyspie Arabskim po wyjściu ludności z Afryki i dała początek większości Europejczyków, podobnie jak jej genetyczna “siostra”, haplogrupa M, która dała początek większości Azjatów i autochtonnych Amerykanów.

Haplogrupy /rody/ mitochondrialne w świecie. Mapa FtDNA   Haplogrupa N i jej podgrupy w Europie. Haplogrupa M i jej podgrupy w Azji, Australii i Ameryce

Drzewo genealogiczne haplogrup/rodów mitochondrialnych w Europie według Eupedii:
       http://www.eupedia.com/europe/european_haplogroups_timeline.shtml

 

Rody mtDNA w rejonie Dunajca i przyległych okolicach
Podstawowe dane lokalizacji - z map PolishProject FtDNA (niżej tablica, kolumna 1 i 2)
 i amerykańsko-słowackich: Spisz Polski, Spisz Słowacki i Karpato-Rusini (kolumna 3, 4 i 5)

Głównych haplogrup /rodów/ mtDNA zidentyfikowano w świecie około czterdześci. Z nich w rejonie Dunajca, Popradu i Białej spotykamy osiem, a nadto na Spiszu i wśród Karpato-Rusinów - kolejne trzy.
       Razem mamy 11 haplogrup mtDNA od blisko 80 osób. 

Haplogrupy mtDNA Rejon Dunajca na tej mapie   H      H - 8 HW   HV - 1  V      V - 1   T     T - 7  J      J - 1  U     U - 3  W    W - 2  X     X - 1 RO - 0 K - 0 N - 0 Razem - 24

Haplogruopy mtDNA Polski Spisz tu bez mapy H - 10 HV - 0 V - 0 T - 4 J - 0 U - 6 W - 0 X - 0 RO - 1 K - 0 N - 0 Razem - 21

Haplogrupy mtDNA Slovensky Spiś tu bez mapy H - 7 HV - 0 V - 0 T - 1 J - 3 U - 3 W - 0 X - 2 RO - 0 K - 1 N - 0 Razem 17

Haplogrupy mtDNA Karpato- -Rusini tu bez mapy H - 4 HV - 0 V - 0 T - 3 J - 1 U - 4 W - 1 X - 1 RO - 0 K - 0 N - 1 Razem - 15

Szczegółowa analiza obejmie tylko dane mapy samego rejonu Dunajca.

1) Bezpośrednią “córką genetyczną" haplogrupy N jest haplogrupa W .  Ta linia dotarła do Europy niezbyt licznie i zapewne z Azji Zachodniej, gdzie bywa w znacznym zagęszczeniu i gdzie zapewne powstała około 29000 lat temu. Znajdujemy tu ich przedstawicielki w dwóch miejscowościach: Toporec na Spiszu i Mały Sulin nad Popradem.

2) Drugą “córką” haplogrupy N jest haplogrupa X.  X powstała około 44000 lat temu, w Europie jest niezbyt liczna i jest to jedyna grupa, która znalazła się i wśród rdzennych Amerykanów przy męskich hg. C i Q w Y-DNA, które tam się pojawiły około 15000 lat temu, przeszedłszy z Azji przez Kamczatkę, Zatokę Beringa i Alaskę. Haplogrupę X spotykamy i w Nowym Sączu (jedna osoba).

3) Bardo zasłużoną i sędziwą  w Europie haplogrupą jest “wnuczka genetyczna” haplogrupy N - haplogrupa U. Towarzyszyła ona  bowiem najdawniejszej ludności męskiej - w okresie przedlodowcowym, zapewne wśród męskich populacji haplogrup IJ lub I. Spotykamy ją w archeologicznych szczątkach z górnego paleolitu z czasów przedlodowcowych. Haplogrupa U3, powstała około 40000 lat temu, bardzo rzadka w Europie, najliczniej występuje w rejonie Kaukazu (około 6%), a nadto u plemion romskich Litwy, Polski i Hiszpanii (do 45%). Haplogrupa U4, powstała około 21000 lat temu, występuje częściej, rozrzucona po Europie. Haplogrupa U5, powstała 36000 lat temu, koncentruje się przede wszystkim w północnej Skandynawii i Finlandii w populacjach Saamów. Trzykrotnie spotykamy  haplogrupę U  i w naszych miejscowościach: Jasienna (U3), Lubicke Kupele (U4) i Litmanova (U5).

4) Kolejną jakby “prawnuczkę” haplogrupy N na naszym terenie widzimy haplogrupę HV. Najliczniej występuje na Bliskim Wschodzie, w rejonie Kaukazu i Antolii (Turcja). Liczy sobie około 17000 lat. Pojawiła się ona i w Łukowicy, świadcząc zapewne o trasie migracji dawnych plemion z Bliskiego Wschodu ku Europie Środkowej.

5) Genetyka zidentyfikowała także kilka jakby praprawnuczek haplogrupy N. Jest nią najpierw haplogrupa T, zwłaszcza T2, której powstanie ustalono na 18000 lat.  Przybycie haplogrupy T2 genetyka kojarzy z przybyciem do Europy neolitycznego rolnictwa z rejonu tzw. Żyznego Półksiężyca, gdzie ta haplogrupa i zaczątki rolnictwa powstały. U nas haplogrupę T znajdujemy w dwóch miejscowościach: Toporec i Wierchomla.

6) Drugą ”praprawnuczką” jest mitochondrialna haplogrupa V. Czas powstania tej haplogrupy obliczono na 14000 lat. Była ona towarzyszką mezolitycznych myśliwych-zbieraczy. Najwieksze jej zagęszczenie dostrzeżono wśród północnoskandynawskich Saami. Jedną jej przedstawicielkę zidentyfikowano w Tarnowie.

7) Wreszcie osiem osób z naszej dwudziestki mitochondrialnej to posiadacze/posiadaczki ważnej i wielkiej w Europie haplogrupy H. Należy też do najmłodszego pokolenia, czyli “praprawnuczek” haplogrupy N. Powstała ona 18000 lat temu w rejonie Jordanii na Bliskim Wschodzie.

Drzewo genealogiczne  mitochondrialnej haplogrupy H i jej podgrup (ze wskazaniem mutacji HVR)   Według pracy zespołu U.Roostalu wraz zespołem z Estonii i Rosji:  Pochodzenie i ekspansja haplogrupy H, 2007   (w j. angielskim)

Stanowi ona średnio około 40% wszystkich Europejczyków, w tym i Polaków. Mitochondrialna haplogrupa H i jej podgrupy są uważane za towarzyszki dwóch wielkich europejskich haplogrup męskich Y-DNA: R1a1a1, R1b1b2 i ich podgrup, które zostały omówione wyżej. Widocznie też były ich towarzyszkami już w trakcie migracji z Azji przez Bliski Wschód i Bałkany do Europy. W naszym rejonie przedstawicielki haplogrupy H (np. H, H1e, H10, H14a) zidentyfikowano w miejscowościach: Łącko, Łukowica, Stronie, Gorlice, Wójtowa, Szynwałd, Tarnów i Radłów.

 Zob. Y-DNA Inne wybrane regiony Polski

(można dzwonić do 21⁰⁰)
E-mail: pietrzakstan@poczta.onet.pl

Wszelkie uwagi dla mnie proszę przekazać meilowemu gołąbkowi:

Dziękuję, już dziś przekażę Adresatowi