Ewolucja i stworzenie w dziejach człowieka
Potwierdzony kreacjonizm ewolucjonistyczny

         Karol Darwin (1809-1882), twórca najlepiej uzasadnionego ewolucjonizmu, nie był człowiekiem niewierzącym. Jednak opracowana przez niego teoria ewolucji przyrody i człowieka wprowadziła w jego religijne przekonania, a zwłaszcza w jego wiarę w stworzenie człowieka przez Boga, duże zamieszanie: odtąd Bóg w dziele powstania człowieka wydawał się mu zbyteczny. Jeszcze ostrzej ten problem jakby sprzeczności między ewolucjonizmem a kreacjonizmem wystąpił w przekonaniach i postawach zwolenników i kontynuatorów Darwina, zwanych darwinistami. Jednak najbardziej wyostrzyli go fanatyczni ideolodzy ateizmu, typu Richarda Dawkinsa, którzy w niedostatecznie rozpoznanym mechanizmie ewolucji i jego konfrontacji z fundamentalistycznie potraktowanymi tekstami  Pisma św. zauważyli skuteczne narzędzie zwalczania chrześcijańskiego kreacjonizmu i upowszechniania swoich ateistycznych przekonań.
         KREACJONIZM (łac. creatio 'stworzenie') jest to filozoficzna, zakorzeniona także w Biblii, teoria powstania świata w czasie z niczego wolą samego Stwórcy. Pojęcie działania stwórczego oznacza powołanie świata do bytu, jak też i aktualne jego podtrzymywanie w istnieniu (aktualne stwarzanie). Podstawowym argumentem naszego kreacjonizmu jest stwierdzany w przyrodzie SENS, ujawniający się w postaci praw fizyko-chemicznych w kosmosie i w biologii; po prostu w szeroko pojętej przyrodzie. Ponieważ prawa te wyrażane są przeważnie wzorami matematycznymi, dlatego znane jest powiedzenie: Przyroda jest matematyczna. Brakiem sensu byłby chaos, a właściwie nieistnienie. Ów Sens musiał czasowo, a przynajmniej logicznie (jak w przypadku wiecznego stwarzania) wyprzedzać zaistnienie świata; bez niego w ogóle nie byłoby świata. Ów Sens, świadczący o tzw. inteligentnym projekcie, a zatem i Inteligentnym Projektancie, wskazuje na obecność i działanie tzw. zamysłu Boga - jak określił go Albert Einstein  (por. M.Heller, T.Pabjan, Stworzenie i początek wszechświata, Copernicus Center Press, 2013).
         Sugerowany przez tekst Biblii początek świata w czasie może być kojarzony z tzw. wielkim wybuchem (Bing Bang), oczywiście warunkowo, o ile Bing Bang jest rzeczywiście początkiem istnienia kosmosu w czasie, a nie tylko jego modyfikacją. Zaistnienie świata domaga się bowiem, na podstawie zasady przyczynowości, istnienia i działania wszechmocnego Stwórcy i jego zamysłu. Tego Stwórcę filozofia i teologia nazywa Bogiem. Podobnie też nie możemy z góry wykluczyć działania Stwórcy w znanych z Biblii tak zwanych znakach, czyli zamierzonych przez Niego cudach dla dobra wierzących. Znaki te, zaprogramowane już w akcie stworzenia świata, mogą być zrealizowane lub ujawnione w czasie, nie łamiąc praw przyrody. Wśród praw przyrody owe znaki można umieścić tam, gdzie M. Heller umieszcza tzw. przypadki (por. Michał Heller, Filozofia przypadku. Kosmiczna fuga z preludium i codą, Copernicus Center Press 2012).

         Które punkty teorii Darwina z jednej i kreacjonizmu z drugiej strony spowodowały (i nadal powodują) ten dziwny konflikt między nauką a wiarą? Dlaczego?
 

         1.
Czy Biblia jest przeciw
stworzeniu człowieka na drodze ewolucji?

         Największą i najczęściej wysuwaną przeszkodą w pokojowym współżyciu nauki i wiary w temacie pochodzenia człowieka jest fundamentalistyczne traktowanie tak przez niektórych kreacjonistów, jak i darwinistów tekstów Pisma św., szczególnie opisu stworzenia człowieka w jednym, po kolei w szóstym dniu stworzenia.  To błąd, bo przecież już od końca XVII wieku rozwija się w naukowej biblistyce pogłębione podejście do języka opisów biblijnych i ich gatunków literackich, zatwierdzone przez Urząd Nauczycielski Kościoła. Natomiast w XIX wieku papież Leon XIII przestrzegał czytelników, aby w tekstach biblijnych nie szukali informacji przyrodniczych. Dlatego dziś już wiemy, że należy rozróżnić obraz biblijny, zaczerpnięty niekiedy z przyrodniczych wyobrażeń starożytnego człowieka, od religijnego przesłania, od nauki, którą autor biblijny zamierzył nam przekazać pod tym obrazem. Np. w opisie stworzenia siedmiodniowego czasu stworzenia widzimy zarówno pochwałę dla wszechmocnego Boga i jego dzieła, jak też moralna zasadę, że sześć dni mamy pracować, a siódmy poświęcić czci Boga i refleksji nad dziełem stworzenia.  
        Tak zwany konkordyzm biblijny, czyli szukanie zgodności przyrodniczych lub historycznych w tekstach Biblii oraz w pozabiblijnej nauce daje niekiedy zaskakujące pozytywne rezultaty, ale prawie zawsze mieści się ono tylko w ramach fundamentalistycznego traktowania poszczególnych tekstów. Wyrazem tego konkordyzmu było już w dawnych wiekach dopatrywanie się w owych sześciu dniach wielkich epok historycznych czy geologicznych, albo nawet, jak to czynił G. Schroeder, odwoływanie się do einsteinowskiej względności rachuby czasu. Podobnie w genealogiach biblijnych starano się widzieć wierny obraz dziejów i czasu od stworzenia świata do nowej ery; stąd u Izraelitów wiosną 2015 roku rozpoczęto 5776 rok od stworzenia świata, podczas gdy autorzy faktycznie przekazywali rozmaite genealogie tylko po to, by nimi wyrazić pewne idee, nie dbając o ich dokładność historyczną.

         2.
Czy fakt ewolucji jest osłabieniem
argumentu na istnienie Boga Stworzyciela?

         Przeszkodą dla wierzących w akceptacji ewolucji człowieka jest wykorzystywanie jej przez niektórych zwolenników do obalania jednego z dowodów na istnienie Boga; bowiem niemożność ewoluowania ciała człowieka ze znanych w przyrodzie form zwierzęcych było postrzegane przez wierzących jako spektakularny dowód istnienia poza przyrodniczej istoty stwórczej, czyli Boga. Długo nie zauważano, że taką samą siłę dowodową na rzecz istnienia Boga może mieć fakt stworzenia materii tak zaprogramowanej, by było zdolna wydać jakby z siebie samej życie i taką istotę, jak Człowiek.

         3.
Czy proces powstawania nowych form życia i gatunków
jest zaprzeczeniem rozumnego i celowego działania Stwórcy?

         Darwiniści w dobrej wierze, albo - jak niektórzy z nich - świadomie tendencyjnie formowali i nadal formują taki obraz pierwszego etapu procesu ewolucyjnego, czyli powstawania nowych form życia i gatunków,  który jej zwolennikom utrudnia przypisania go Bogu. Jeśli bowiem istnieje Bóg chrześcijan - piszą - to musi działać w przyrodzie rozumnie i planowo, powinien być dla niej dobry i kochać swoje stworzenia. A tymczasem co ci ewolucjoniści widzą (lub chcą widzieć)? W powstawaniu nowych form życia i gatunków świata roślinnego i zwierzęcego  widzą jedynie zupełny bałagan i przypadkowość i - niegodny Boga - całkowity brak rozumnego planu i celowości.

          Otóż ewolucjonistom w ogóle przede wszystkim brak dotąd prawidłowego rozpoznania przyczyn ewolucji. Powstawanie nowych form życia i gatunków w przyrodzie jest dziś słusznie uzasadniane mutacjami (zmianami) głównie czterech nukleotydów DNA, a właściwie ich czterech zasad: A, C, G i T. Wymiany między tymi zasadami, nadto ich zanik albo dopisywanie się, mogą spowodować powstanie zmienionych funkcji genów kodujących białko, a stąd i zmiany nowego, potomnego organizmu. Te mutacje są powszechnie postrzegane jako przypadki. "Mutacje są stochastyczne" (przypadkowe) - podaje jedna z zasad genetyki.

         To błąd! Bowiem faktycznie te mutacje nie są przypadkowe. Do zmian nukleotydów (zasad A, C, G i T w nukleotydach) dochodzi na skutek działania rozmaitych sił, tak wewnątrz molekularnych, jak i zewnętrznych. Dotychczasowymi metodami nauk przeważnie są niemożliwe do wykrycia. Dlatego naukowcom wydają się zupełnie przypadkowe. Ale one przypadkowe nie są. Na międzynarodowej konferencji genealogii genetycznej w Moskwie w 2011 r. biochemik japoński rosyjskiego pochodzenia Igor Rożanski prezentował metody obliczania czasu mutacji w Y-DNA i mtDNA. Wykazywał, że owe mutacje mogą z powodzeniem być wykorzystywane do obliczania czasu mutacji biologicznych w skojarzeniu z niektórymi faktami historycznymi, gdyż owe mutacje zachodzą niejako z fizycznej konieczności, spowodowanej napięciami wewnątrz molekularnymi lub oddziaływaniami sił zewnętrznych, prawie identycznie jak w promieniowaniu radiowęglowym, które jest wykorzystywane do obliczania czasu martwych obiektów archeologicznych, pochodzenia przyrodniczego - według tych samych wzorów matematycznych, które są stosowane w genetyce dla obliczania czasu mutacji. Więc jak w fizyce, tak w biologii mutacje nie mogą być postrzegane jako przypadki.

         Wobec tego mutacje w genach DNA, które kodują odpowiednią rozmaitość białek, warunkujących bogactwo form życia i gatunków, są przejawem praw fizycznych i wchodzą w zakres tego, co nazywamy matematycznością świata. Nie mogą one więc być lokalizowane wśród przypadków, jak je widzi wielki naukowiec, piszący:  "Wyobraźmy sobie wszystkie prawa fizyki, działające w świecie, jako wielką siatkę lub sieć [...]. W tę sieć są wkomponowane pewne "wolne miejsca" pozostawione na działanie przypadków. Bez nich cała struktura nie mogłaby funkcjonować. Co więcej, tych wolnych miejsc jest dokładnie tyle - ani mniej, ani więcej" (M. Heller, Filozofia przypadku). Otóż w te "wolne miejsca" siatki praw fizycznych nie można wpisywać mutacji w genach DNA ani też powstania bogactwa życia i gatunków. One należą do repertuaru praw fizycznych.

         Z powodzeniem natomiast w tych Hellerowych "wolnych miejscach" sieci praw fizycznych mogą się znaleźć byty zaistniałe na skutek działania wolnej woli w szerokim jej zakresie, zwłaszcza wolnych aktów Boga (np. cuda) i człowieka; a może nadto i niektórych zwierząt -  jak zapewne by nam podpowiedział Robin Dunbar i jego psychologia ewolucyjna (por. R. Dunbar, Nowa historia ewolucji człowieka, Copernicus Center Press 2014).

         Formowanie się człowieka jako istoty oddzielnej od zwierząt w grupie naczelnych (szympansa), trwało zaczęło od około siedem milionów lat temu do około 250 tysięcy lat temu (Y-Adam, zob.). Ideolodzy ateizmu wśród ewolucjonistów zapytują: Jeżeli chrześcijanie uważają stworzenie człowieka rozumnego, w sposób wolny służącego Bogu  i powołanego do życia z nim w wieczności, za jedyny lub główny cel stworzenia, to dlaczego ta ewolucja trwała tak długo; ta zwłoka zdaje sie świadczyć o braku jednoznacznego i rozumnego planu stworzenia człowieka.
         Otóż po pierwsze, nie możemy Bogu narzucać celów działania. Sama wielość form życia i gatunków, nawet bez człowieka w perspektywie, jest chwałą Boga. Po drugie, Bóg jest ponadczasowy - nie nudził się więc rzekomym oczekiwaniem, zanim proces ewolucji zechce wyłonić człowieka, zdolnego do rozumnego i wolnego życia z Nim.  U Boga projekt i skutek są postrzegane równoczesne, co wynika z samego pojęcia Boga.
         Tak więc odpadły kolejne zarzuty przeciw uznaniu ewolucji jako drogi działania Boga Stwórcy.

         4.
Czy przypisywane ewolucji okrucieństwa walki o byt
mogą być argumentem przeciw obecności w niej stwórczego działania Boga?

         W procesie następującego jakby w drugim etapie ewolucji doboru naturalnego i walce o byt ideolodzy ateizmu zamiast Opatrzności Bożej widzą okrucieństwo przyrody, niegodne dzieła Bożego, gdyby takim ona była. W uwypuklaniu tego okrucieństwa i potworności w przyrodzie szczególnie wyspecjalizował się ideolog angielskiego ewolucjonizmu ateistycznego, wspomniany wyżej Richard Dawkins.
         Co o tym sądzić? Otóż zarzucanie przyrodzie okrucieństwa, w gruncie rzeczy tylko w dziedzinie zdobywania pokarmu lub partnerstwa płciowego, jest przejawem niedopuszczalnego narzucania jej ludzkich zasad i ocen moralnych. Tych działań przyrody nawet nie można nazwać walką o byt, która z nazwy sugeruje jakaś dalekowzroczną intencjonalność. Jest to co najwyżej rodzaj praktycznej przemocy, służącej dzisiejszości jakiejś rośliny lub zwierzęcia. Zwycięzcami tej przemocy bywają przeważnie jednostki wyższego rzędu lub lepiej dostosowane, co staje sie ewolucji elementem postępu ewolucji. Ofiarami tej przemocy padają jednostki słabsze, jakby niższe w hierarchii bytów, co także jest dla przyrody elementem oczyszczającym.
         I po to także potrzebna jest w przyrodzie ta wielka rozrzutność w dawaniu życia i tworzeniu jego rozmaitych form.
         Tej przemocy często towarzyszy, przeważnie krótkotrwały, ból, zwłaszcza jednostki przegranej. I ten ból, to znaczy lęk przed nim i walka z nim, jest kolejnym stymulatorem postępu ewolucji we właściwym kierunku.

         Oczywiście można znaleźć w przyrodzie przypadki cierpienia po ludzku niewytłumaczalnego, jakby bezsensownego, istniejącego nie tyle przeciw, co raczej mimo i obok owego Inteligentnego Projektu czy Ewolucji. Jeśli jednak ów Projektant jest Bogiem, to dla tych nielicznych przypadków pozornie bezsensownego cierpienia lub bezsensownej przemocy znajduje jakąś specjalną rekompensatę. W Piśmie św. znajdujemy nawet liczne w tej sprawie sugestie, np. w klęskach narodu Izraelskiego, krzywdach Józefa Egipskiego czy cierpieniach owrzodzonego i wyrzuconego na gnój Joba  ("Ja wiem, Wybawca mój żyje i do Niego należy ostatnie słowo..." Hi 19,25). Najwyraźniej w krzyżowej śmierci Chrystus. Te wszystkie okrucieństwa i cierpienia, oceniane przez ludzi jako niezrozumiałe i bezsensowne, znalazły swoje wytłumaczenie, gdy zło zamieniło się w jakieś dobro - nie tylko dla dotkniętych cierpieniem, ale także dla innych.

Tropie, 12 listopada 2015.

..................................................................................... .....................................................................................

Z poprzedniego opracowania (2013 r.)

         KREACJONIZM vs EWOLUCJONIZM. Kreacjonizm nie stoi w sprzeczności z ewolucjonizmem (łac. evolvo rozwój), który w biologii głosi ciągły rozwój organizmów żywych, spowodowany (pozornie!) przypadkową zmiennością, a właściwie (pozornie) spontanicznymi mutacjami DNA, korzystnymi lub niekorzystnymi dla organizmów i eliminacją tych drugich na drodze negatywnego doboru naturalnego, czyli naturalnej selekcji, także pozornie ślepej. Ewolucja jest faktem, udowodnionym zwłaszcza w genetyce. Mutacje w ludzkim DNA nie tylko wskazują na różnice między rodami ludzkimi, ale także na wspólnych przodków, którzy łączą ludzkie mniejsze genetyczne rody w większe, a w końcu zespalają wszystkich ludzi w osobach jednego ojca, Y-Adama i jednej matki, mtEwy. To wspaniały element naszej rzeczywistości!