1. Żywot świętych pustelników Świerada, wyznawcy i Benedykta, męczennika, napisany przez biskupa Pecsu Maurusa.
    W czasach, gdy pod władaniem wielce chrześcijańskiego króla Stefana w dotąd pogańskiej Panonii zaczęły się rozwijać Boża cześć i życie religijne, wielu kapłanów i zakonników, obcokrajowców, posłyszawszy wieść o dobrym władcy, napływało do niego jak do ojca. A czynili to naprawdę nie przymuszeni jakąś koniecznością, lecz aby z ich udziału dopełniła się świeża radość świętego życia nawróconych.
    Między nimi, z natchnienia Ducha Świętego, przybył do naszej ojczyzny, z krainy zawładniętej przez Polan, pewien mąż, imieniem Świerad, wyrosły ze stanu wieśniaczego jak róża spośród cierni. Przyjąwszy habit i imię 'Andrzej' od opata Filipa, którego klasztor, zwany Zobor, został założony na nitrzańskiej ziemi ku czci świętego Hipolita, męczennika, postanowił prowadzić życie pustelnicze.
    O tym, jak się tam ogromną skruchą serca i umartwieniem ciała zadręczał, postanowiłem krótko opisać według tego, co usłyszałem z ust jego zacnego ucznia Benedykta, wespół z nim żyjącego. Wprawdzie ja, Maurus, teraz z łaskawości Bożej biskup, wtedy zaś żak szkolny, zacnego męża widziałem, lecz jaki był sposób jego życia, poznałem nie naocznie, lecz ze słyszenia. Do naszego bowiem klasztoru, poświęconego świętemu Marcinowi, biskupowi, wspomniany już brat Benedykt często zachodził i o jego świątobliwym życiu opowiadał mi następujące szczegóły.
    2. Gdy już tenże czcigodny mąż Andrzej znalazł się na pustelniczym odludziu, nieustannie praktykował posty, które wprawdzie bardzo wyniszczały ciało, ale wzmacniały jego życie duchowe. Przez trzy dni w tygodniu powstrzymywał się od wszelkiego pożywienia, pragnąc zyskać łaskawość Tego, który dla dobra ludzi stawszy się człowiekiem, pościł przez czterdzieści dni. Gdy zaś nadchodził okres Wielkiego Postu, wzorując się na regule zakonnej, którą kierował się opat Zozimas, spędzający każdy czterdziestodniowy post o czterdziestu daktylach, przyjmował od ojca Filipa, który mu nałożył habit, czterdzieści orzechów i, zadowalając się tym pożywieniem, z radością oczekiwał dnia Świętego Zmartwychwstania.
    W dniach postu i pozostałych, chociaż to, co jadał, nie tylko nie wystarczało do pokrzepienia ciała, ale i zmysły doprowadzało do osłabienia, jednak nigdy, z wyjątkiem czasu przeznaczonego na modlitwę, nie rezygnował on z pracy. Biorąc topór, udawał się na leśne odludzie, aby pracować. Pewnego dnia, gdy z powodu przepracowania i surowego postu, wycieńczony na ciele i zmysłach, padł omdlały, ujrzał jakiegoś młodzieńca o przepięknym wyglądzie i podobnego do anioła, który go ułożył na wozie i przewiózł do pustelni. Gdy po przeżyciu tej ekstazy wrócił do zmysłów i uprzytomnił sobie, co sprawił mu miłosierny Bóg, zwierzył się z tego wspomnianemu wyżej uczniowi Benedyktowi – od którego wiem to wszystko – zobowiązując go pod przysięgą, aby przed dniem jego śmierci nikomu tego nie ujawnił.
    3. Natomiast po całodziennej pracy zezwalał ciału na taki tylko odpoczynek nocny, który bardziej zasługiwał na miano tortury i udręki, niż odpoczynku. Mianowicie równo obcięty pniak dębowy otoczył plecionką, przez którą ze wszystkich stron powbijał zaostrzone kolce z trzciny. Siadał więc na tym pniu jak na krześle, aby dać odpoczynek członkom. Gdy jednak, przypadkiem, zmożone sennością ciało przechylało się w którąś stronę, ostrym kolcem boleśnie ukłute, powracało do czuwania. Ponadto na swoją głowę nakładał wykonaną z drzewa koronę, do której z czterech stron zawieszał cztery kamienie, aby uderzały go po głowie, gdyby senna przechylała się w którąś stronę.
    O, jak kosztownie jesteś wysłużona na ziemi, nagrodo błogosławionego męża Andrzeja, korono stokrotnie ozdobiona - życie szczęśliwe i wieczne! Niesłychany rodzaj wyznania wiary, który tym cenniejszym czyni obiecane królestwo! Ani pokarm, ani odpoczynek złudną słodyczą nie mogły odwieść go od życia wiecznego, a zły duch nie potrafił znaleźć dostępu, aby go oszukać!
    4. To, co wyżej zostało podane, dowiedziałem się z opowiadań wspomnianego już ucznia Benedykta, który po śmierci swojego ojca postanowił sam zamieszkać w tym samym miejscu. Po trzech latach bardzo surowego życia na wzór swojego mistrza został napadnięty przez zbójców. Spodziewając się, że znajdą u niego wiele pieniędzy, zawlekli go na brzeg rzeki Wag, udusili i utopili w wodzie. Długo i bezskutecznie poszukiwano jego ciała. Tylko przez cały rok widywano orła, który siadywał na brzegu Wagu, jakby miał czegoś strzec. Uzyskawszy dzięki temu pewność, gdzie znajduje się ciało, spuścili do wody nurka i tak je znaleziono. Było nietknięte, jakby dopiero zmarłego. Pochowano zaś tegoż Benedykta w bazylice świętego Emerama, w tym samym grobie, w którym już spoczywały kości błogosławionego Andrzeja, [jego] świętego ojca.
    Ten właśnie [Benedykt] opowiedział mi to wszystko, co dotąd o czcigodnym mężu spisałem. A co następuje, zwykł mi opowiadać opat Filip, gdy już sam zostałem opatem.
    5. Gdy już zbliżał się czas uwolnienia od ciała, przepowiedział to obecnym i polecił, żeby nie zdejmowano z niego żadnych szat, dopóki nie przybędzie opat Filip, po którego już posłał. Ów ojciec przybył, gdy czcigodne ciało leżało już martwe; rozebrawszy je do obmycia, zauważył łańcuch mosiężny, wżerający się do wnętrzności. I oto dziwna i niesłychana rzecz: łańcuch niszczący gangreną ciało wewnątrz, na zewnątrz porosły był skórą! Lecz nikt by się tego rodzaju męczeństwa nie mógł domyśleć, gdyby na brzuchu nie zauważono metalowej sprzączki. Gdy już rozpięty łańcuch wyciągano z ciała, dał się słyszeć nieprzyjemny chrzęst uszkadzanych żeber. Połowę tego łańcucha wybłagałem od opata i przechowywałem do dziś, ale gdy wielce chrześcijański książę Gejza usilnie się o nią dopraszał, nie mogłem mu odmówić.
    6. Po złożeniu ciała błogosławionego męża w grobie, spośród ujawnionych mi przez opata Filipa dalszych zdarzeń, jako najbardziej godne poznania zapisałem w pamięci następujące.
    Pewnego razu zbójcy, których bandy przebywają głównie na odludziu, spotkali się w borze. Gdy doszło do bijatyki, jednego spośród siebie ciężko zranili. Po przerwaniu walki, ponieważ wspólnicy nie chcieli tego rannego pozostawić w lesie, naradziwszy się, postanowili go przenieść do pustelni wspomnianego wyżej męża Andrzeja, którego sława rozniosła się szeroko. Lecz ponieważ do tego miejsca było daleko, zbójnik w drodze zmarł. Donieśli jednak ciało do pustelni i w niej je złożyli. Gdy o północy chcieli je pogrzebać, zmarły, niespodziewanie odzyskawszy życie, zaczął się podnosić. Obecni, bardzo przestraszeni, w popłochu rzucili się do ucieczki. Lecz ów zmartwychwstały wołał za nimi: 'Nie bójcie się bracia i nie uciekajcie, to święty Świerad przywrócił mnie ze śmierci do życia!' Popłakali się z radości i prosili go, aby poszedł z nimi. Ale ten im odpowiedział, że od pustelni nigdy nie odejdzie, lecz zostanie tu na zawsze, służyć Bogu i świętemu Świeradowi. Zrobił więc, jak przyrzekł i przebywał tam aż do śmierci.
    7. Nie chciałbym pominąć milczeniem jeszcze innego jego cudu, o którym dowiedziałem się z opowiadania tegoż ojca Filipa.
    W mieście Nitrze powieszono jakiegoś skazanego na śmierć złoczyńcę. Ale ten, uzyskawszy u miłosiernego Boga ułaskawienie, przyszedł do opata Filipa i wyjaśnił, jak przez wstawiennictwo błogosławionego Andrzeja został uwolniony. Powiedział, że po otrzymaniu wyroku nieustannie wzywał jego imienia. Gdy więc zawisł na szubienicy, natychmiast błogosławiony Andrzej podtrzymywał go swoimi rękami. A gdy wszyscy obecni, uważając go już za zmarłego, rozeszli się do domów, sam [błogosławiony] odwiązał go własnoręcznie i pozwolił odejść.
    O, jakże pełen zasług przed Bogiem jest ten mąż, co ukazując się naocznie, ratuje ludzi, a niewidoczny – przebywa w chórach anielskich!
    Powyższy tekst Maurusa w niniejszym przekładzie został już opublikowany w naukowej literaturze i jest przedmiotem wnikliwych badań historyków i hagiografów. Daje on bowiem świadectwo niezwykłej świętości tego człowieka i stanu chrześcijańskiej kultury w X /XI wieku po obydwu stronach Karpat.
    Tu trzeba dodać, że na Słowacji Świerad jest znany pod imieniem Svorad albo Andrej-Svorad,  a Benedykt pod imieniem Benedikt lub Beňadik
      (Zob. opis miejsc ich życia na Słowacji: Nitra - katedrála - Zobor; Skalka nad Váhom)
 

Przejdź do poprzedniej lub następnej strony: