Nie zapominamy o
patriotach - bohaterach,
męczennikach Katynia
Jan Józef LEBDA – porucznik rezerwy piechoty
Jan Józef LEBDA urodził się 3
sierpnia 1913 jako syn Józefa Lebdy i Małgorzaty Sułkowskiej. Oto jego
metryka chrztu w parafii Tropie:
Jan Józef został zapisany w tropskiej
księdze urodzonych/ochrzczonych dla Witowic Dolnych, gdyż z tej wsi, wywodziła
się jego matka, córka Wojciecha Sułkowskiego z domu nr 64 i jego drugiej żony,
Marii (pierwszą była Anna Agnieszka Słowińska). Zapisano go w domu pod nr 1,
gdyż matka przejściowo wtedy zarobkowała i mieszkała przy dworze. Ale nowa
rodzina stale mieszkała w Witowicach Górnych 42.
- - -
Rodzina Lebdów, Kajetan i Katarzyna
Jaczak, przybyła z Białej Wody do w Witowic Górnych około roku 1869,
zamieszkując pod nr 35 (dziś dom Dziedziców). Wtedy właśnie, 12 grudnia 1869,
ich syn Jan Lebda, żołnierz-rezerwista, ożenił się z Marią Bartosik z
Kątów. Ślub odbył w Tropiu.
Zapewne też oni, Kajetan i Katarzyna, wnet zbudowali dla swoich dzieci
dom nr 42. Kajetan Lebda, urodzony w 1819 r., zmarł 30.6.1891 r., przeżywszy 72
lata.
Lebdowie Jan i Maria
z Bartosików mieli kilkoro dzieci, a wśród nich:
a) Stanisław Lebda, ur. 18.2.1872, WG 35, zmarł w niemowlęctwie.
b) Katarzyna Lebda, ur. w 1873, WG 42, w 1888 została żoną Józefa
Bronikowskiego z Lipnicy. Dali oni początek rodowi Bronikowskich w Witowicach
Górnych, tam zamieszkałych.
c) Jan Lebda, ur. 2.9.1875 w Witowicach
Górnych 42, ożenił się w roku 1899 z Marią Nieciową, wdową, z domu Gwiżdż,
zamieszkałą dotąd i nadal w WG 35. Nie znamy czasu i miejsca śmierci Jana Lebdy;
istnieje przypuszczenie, że zginął na I wojnie światowej. Był on ojcem m.in.
Władysława Lebdy, ur. 6.5.1901, i córki Stefanii.
Tenże Władysław z żoną Anną Bocheńską, mieli m.in. dzieci: Stanisława,
Edwarda, Józefa i Franciszkę. Mieszkali w domu nr 38, a potem także 66.
d) Władysław Lebda, ur. 27.2.1878 (nr
42); od roku 1902 mąż Katarzyny Musiał (nr 9). Prawdopodobnie wyjechali gdzieś w
świat.
e) Józef Lebda,
ur. 8.3.1886, WG 42, mąż Małgorzaty
Sułkowskiej
(zob.),
zostawszy w 1913 r. ojcem jedynego syna,
interesującego nas Jana Józefa,
zginął na froncie I wojny światowej.
- - -
Jan Józef LEBDA urodził się
3.08.1913 r. w Witowicach Dolnych 1, choć właściwie w Witowicach Górnych 42.
Choć półsierota, w latach 1925-1933 uczęszczał do Gimnazjum II w Nowym Sączu, a
potem odbywał kurs podchorążych rezerwy piechoty przy 4 pułku strzelców
podhalańskich w Cieszynie, który ukończył w 1935 r. W roku 1937 został mianowany
podporucznikiem. Ćwiczenia odbywał w 1 pułku strzelców podhalańskich w Nowym
Sączu. Mieszkał, zapewne wraz z matką Małgorzatą, wdową, w Nowym Sączu przy ul.
Kasprowicza/Grottgera10 (2.mąż Małgorzaty: Andrzej Hudziak; ich dzieci: Marian,
Stefan i Czesław).
Jan Józef Lebda własnej rodziny chyba nie założył.
Po 17 września 1939 roku w nieznanych
okolicznościach (w Stanisławowie?) dostał się do niewoli sowieckiej. Był więźniem obozu w
Starobielsku (Старобельск)
pod Charkowem
(Харьков) na Ukrainie.
5 marca 1940 r.
Ławrientij Beria –
Komisarz Spraw
Wewnętrznych ZSRR skierował do Józefa Stalina
notatkę nr
794/B
(zob.obok), w której orzekł, że:
polscy jeńcy wojenni (14 736 osób), w tym z Ostaszkowa, oraz więźniowie w więzieniach Zachodniej Białorusi i Ukrainy
(dodatkowo 18 632 osoby, w tym ogółem 57 proc. Polaków),
stanowią "zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy radzieckiej"
oraz stwierdził, że wobec tego NKWD uważa za uzasadnione:
1) rozstrzelanie 14,7 tys. jeńców i 12 tys. więźniów, bez wzywania
skazanych, bez przedstawiania zarzutów, bez decyzji o zakończeniu
śledztwa i aktu oskarżenia,
2) zlecenie rozpatrzenia spraw i podejmo-wania decyzji trójce w składzie:
Wsiewołod Mierkułow, Bogdan Kobułow, Leonid Basztakow.
Notatka ta posiada cztery
zatwierdzające podpisy: Stalina, Woroszyłowa, Mołotowa i Mikojana oraz
dopisanie Kalinina
i Kaganowicza.
Zgodnie z notatką (której
pierwsza strona z podpisami jest tu wyżej prezentowana) Biuro Polityczne
Komitetu Centralnego Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii Bolszewików tego
dnia wydało decyzję nr P13/144 z zaproponowaną przez Berię treścią.
14 marca w gabinecie Bogdana Kobułowa, szefa Głównego Zarządu
Gospodarczego NKWD, odbyła się narada. Uczestniczyło w niej kilkanaście osób,
wśród nich szefowie Zarządu NKWD obwodu smoleńskiego, kalinińskiego i
charkowskiego, ich zastępcy oraz komendanci wojskowi zarządów obwodowych NKWD.
To im wówczas zlecono wymordowanie jeńców.
22 marca Beria wydał
rozkaz nr 00350 "O rozładowaniu więzień NKWD Ukrainy i Białorusi";
w tych więzieniach większość więźniów stanowili polscy oficerowie i policjanci.
1 kwietnia
z Moskwy wyszły trzy pierwsze listy – zlecenia skierowane do obozu
ostaszkowskiego. Zawierały wtedy nazwiska 343 osób i były początkiem akcji
"rozładowania obozów".
Obóz w Starobielsku "likwidowano" od 5 kwietnia do 12 maja. Konwoje
docierały wagonami do Charkowa, a ze stacji kolejowej samochodami do
wewnętrznego więzienia NKWD. Po identyfikacji jeńcom wiązano z tyłu ręce,
wprowadzano do sali, w której wystrzałem w kark pozbawiano ich życia. Według
ekspertów medycznych NKWD w takim przypadku przejście kuli przez rdzeń kręgowy
powoduje skurcz mięśni i minimalny krwotok. Ciała zamordowanych z zawiązanymi na
głowie płaszczami były w nocy wywożone ciężarówkami i grzebane.
Tak
więc Jana Lebdę wywieziono pod
Charków na śmierć, gdzie został zamordowany w grupie
3739
jeńców (spis jeńców, poz. 1943).
Pochowany został w zbiorowych mogiłach na terenie podmiejskiego lasu Piatichatki
(Пятихатки).
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;;
Sprawa mordów zwanych
katyńskimi była od początku otoczona surową tajemnicą, a gdy została
odkryta - akcją fałszerstwa. Pod koniec lat pięćdziesiątych XX w.
na polecenie Chruszczowa
przewodniczący KGB Aleksander Szelepin badał sprawę mordu i po wykonaniu kwerendy
przechowywanych przez NKWD, a potem przez KGB dokumentów, w przedstawionej
notatce nr N-632-Sz (Н-632-Ш) z 3 marca 1959 r. zaproponował
zniszczenie 21 857 teczek personalnych zamordowanych – jak się wyraził:
osób byłej Polski burżuazyjnej – jako nieprzydatnych zarówno
operatywnie, jak i historycznie, a zachowanie jedynie głównych dokumentów
mieszczących się w oddzielnej, niewielkiej teczce.
Propozycja została
zatwierdzona i wykonana. Zachowano jednak dział z kilkoma najważniejszymi
dokumentami, decyzjami najwyższych władz. Otrzymał on nazwę specjalnej Teczki nr 1,
która jako jedna z najważniejszych tajemnic ZSRR wchodziła do wydzielonego,
specjalnego zbioru dokumentów dostępnych tylko przywódcy KPZR, i przekazywanych
mu przy objęciu władzy.
Dopiero 13 kwietnia 1990
podczas wizyty Prezydenta RP Wojciecha Jaruzelskiego w Moskwie Michaił Gorbaczow
przekazał pochodzące z radzieckich archiwów niektóre dokumenty z tej teczki, dotyczące zbrodni
katyńskiej, po raz pierwszy oficjalnie przyznając, że zbrodni dokonało NKWD.
Ekshumacja ofiar w
Piatichatkach koło Charkowa prowadzono od 25 lipca do 9 sierpnia 1991 r.
Łącznie z późniejszymi pracami odkryto 15 zbiorowych mogił polskich jeńców i
ekshumowano szczątki 420 osób, w tym 363 z polskim wyposażeniem wojskowym (2500
przedmiotów).
Zob. dokumentację fotograficzną
ekshumacji w Piatichatkach
oraz
Cmentarz ofiar w Piatichatkach koło Charkowa
Lista ofiar katyńskich (na literę L) w Katedrze Polowej Wojska Polskiego
w W-wie
(tam Jan Lebda pod nr 8172 )
W 2007 Jan Lebda został awansowany pośmiertnie do
stopnia porucznika.
Ś.p.
por. Jan Józef LEBDA zasługuje także na naszą trwałą pamięć w modlitwach
i w jakimś pomniku na Kącinie w Witowicach
Górnych. |
(Opracowano zwłaszcza na podstawie ksiąg parafii
Tropie
i „Nowosądeckiej Listy Katyńskiej” Jerzego Gizy, Nowy Sącz 2009).
Czytaj więcej:
Zbrodnia
katyńska
http://ru.wikipedia.org/wiki/Катынский_расстрел
Казни польских офицеров в Харькове
Zbiór podstawowych dokumentów katyńskich w Głównym Archiwum Federacji Rosyjskiej.
Wasilij Błochin "kat Stalina", największego zbrodniarza wszechczasów
Więcej artykułów na temat katów
Czwarty rozbiór
Polski i katyńska tragedia
(Четвертый
раздел Польши и катынская трагедия)
|